شهر بیست/ سرویس فرهنگ و هنر _ زینب آخوندی: «کبوتر دلم بی‌قرار گنبد توست» خط نوشته طلایی در میان کتیبه‌های لاجوردی برق می‌زند. چند کبوتر در گوشه‌های تصویر بال‌هایشان را بازکرده‌اند و به انتظار بشارتی از آسمان نشسته‌اند. پسر جوانی مشغول طراحی خطوط گردن و سر کبوترهاست. نگاهش که می‌کنی او را محو در رؤیایی شیرین می‌بینی؛ گویا در تکه‌ای از بهشت نشسته و بال فرشته‌ها را نقاشی می‌کند. اینجا، کارگاه پوستر رضوی برای علاقه‌مندان هنر گرافیک مثل یک گردهمایی در بهشت است. یک اعتکاف هنری با عطر و بوی حرم خورشید هشتم؛ نورانی چون آستان یار و صمیمی شبیه به حال و هوای دیارش.

کارگاه پوستر رضوی از سری برنامه‌های هشتمین جشنواره ملی گرافیک رضوی، در سه روز و با حضور ۱۰۰ هنرمند گرافیست از سراسر کشور در قم برگزار شد. کارگاهی که ویژگی‌اش حضور اساتید درجه یک این رشته و فضای معنوی و دوستانه میان فعالان آن است.

از در که وارد می‌شوی، بنر کتیبه‌های حرم امام هشتم(ع) که دورتادور فضا را گرفته، گویای حال و هوای کارگاه است. استاد نجابتی گوشه‌ای روی صندلی نشسته و جوان‌ترها کاغذ و رایانک به‌دست دورش را گرفته‌اند و نظراتش را درباره آثارشان جویا می‌شوند. آن‌طرف‌تر چند نفر در حال مقایسه اتودهای یک طرح گرافیکی هستند. گعده‌های هنرمندانه از دو نفره تا ۱۰ نفره در جریان است و همه از ایده‌های هم و راهنمایی اساتید حاضر در کارگاه استفاده می‌کنند.

یکی مشغول سروسامان دادن به خطوط بال‌های کبوتر سفیدی است که نماد صفای حرم است. دیگری با اسم «رضا» عاشقانه نجوا می‌کند. آن یکی مشغول قوس و قزح طلایی گنبد یار است … محمد متین تقوی، جوان‌ترین شرکت‌کننده کارگاه پوستر رضوی ۱۵ ساله و از اهالی نیشابور است. او با لبخند رضایتی مشغول طراحی یک کبوتر سفید است و فضای آموزشی و معنوی کارگاه را برای هم‌سن‌وسال‌های خودش بسیار مفید توصیف می‌کند.

آن‌طرف‌تر آقای پورزارعی پیشکسوت‌ترین شرکت‌کننده با سابقه ۳۰ ساله در این هنر است. او حضور اساتید و وجود جوّ معنوی در کارگاه را بهترین انگیزه برای شرکت کردن خودش در آن می‌داند. 

«در این‌گونه کارگاه‌ها اساتید برای جوان‌ترها در نقش راهنما ظاهر می‌شوند و نسلی را که مقداری در امور محتوایی گیج‌وگنگ هستند به‌سوی خلق آثار ارزشمند سوق می‌دهند. در واقع اهمیت این کارگاه‌ها به همین راهبری معنوی در کنار آموزش‌های هنری است.»

به عقیده این پیشکسوت عرصه گرافیک، برگزاری کارگاه رضوی قدمی در مسیر سیره ائمه اطهار(س) است که مردم را با مهربانی و زیبایی به‌سوی خود راهنمایی می‌کردند.

خانم فاضلی هم از هنرمندان عرصه گرافیک در کرج است که ۱۱ سال از عمر خود را در این عرصه طی کرده است. او می‌گوید گرافیک هم شغل اوست و هم علاقه‌اش است؛ کارگاه گرافیک رضوی هم بهانه‌ای برای ایده‌یابی بهتر و استفاده از ظرفیت اساتید و دوستان.

«کارگاه‌هایی که در قم برگزار می‌شوند معمولاً حال و هوای بسیار خوبی دارند. وجود حضرت معصومه(س) در این شهر موجب شده که حس و حال بهتری برای کار کردن در موضوعات معنوی داشته باشیم.»

نجمه سادات رامین هم دیگر هنرمند گرافیست این کارگاه است که سابقه ۱۴ ساله کار در این حوزه داشته و مدرک کارشناسی ارشد را در همین رشته گرفته است. او که از دیار اصفهان برای این کارگاه به شهر قم آمده، این جمع صد نفره را خوب و اثرگذار توصیف می‌کند. 

«خواه‌ناخواه در این فضاها تلاشی برای بهتر شدن انجام می‌دهی و زمینه برای این موضوع و یادگرفتن بیشتر فراهم است.»

با هرکدامشان که گفت‌وگو می‌کنی، پای یک «دعوت» در میان است. دعوتی که شاید به‌ظاهر از سوی دبیرخانه جشنواره گرافیک رضوی باشد اما درواقع فراتر از این‌هاست. دعوتی از جنس حضور در جمع خادمین هنری امام هشتم و طراحان نقش‌های بهشتی.

شاید یکی از مهم‌ترین دلایل اقبال به کارگاه پوستر رضوی، پس از معنویت و برکت ناشی از وجود نام امام رضا(ع)؛ حضور اساتید برجسته این حوزه در کارگاه باشد.

استاد مسعود نجابتی، چهره برجسته حوزه هنر گرافیک کشور و مدیرمسئول کانون هنر شیعی، به‌عنوان دبیر جشنواره و مربی چند نسل از این هنر را باید اثرگذارترین چهره در این رویداد معنوی دانست.

او معتقد است برکت نام امام رضا(ع) موجب رویش‌های جدید هرساله در حیطه هنر گرافیک در کشور می‌شود و تولد ایده‌های نو در این فضای معنوی جان تازه‌ای به این هنر بخشیده است.

«فضای کارگاه پوستر رضوی متفاوت از دیگر کارگاه‌هاست. کارگاه‌های دیگر با روش‌های مختلف هنرمندان را جذب می‌کنند. گاهی مبلغی پرداخت و گاهی هم آثار را خریداری می‌کنند و فضا رقابتی است. مبنا برای کارگاه پوستر رضوی از روز نخست این بود که معادلات مادی به میان نیاید و مبلغی به شرکت‌کنندگان پرداخت نشود. حتی در مسائل رفاهی هم تلاش کردیم خدمات ساده باشد تا تنها همان انگیزه معنوی و جهادی برای شرکت و فعالیت باقی بماند. آن‌قدر فضا صمیمی و ساده و معنوی هست که گاهی خود بچه اسم این کارگاه را اعتکاف هنری می‌گذارند.»

این هنرمند طراح و خوشنویس، وظیفه خود در جریان برگزاری این رویداد را نه‌تنها ارتقای هنری نسل جوان بلکه ارتقای معنوی و اخلاقی آن‌ها می‌داند.

«مراقبت‌هایی ازاین‌دست وجود دارد که کارگاه شبیه به یک فضای تولید محصول صرف نشود و در کنار رشد فکری و کاری، رشد معنوی اتفاق بیفتد. حتی در این کارگاه توانستیم آن‌قدر روی مسائل اخلاقی کارکنیم که بچه‌ها به‌جای رقابت یا پنهان کردن ایده‌هایشان از یکدیگر، به دنبال هم‌افزایی و کمک به هم باشند.»

به گفته استاد نجابتی، تعاملات زیبایی که در این کارگاه شکل‌گرفته آن‌قدر اثرگذار است که بر روحیات و شخصیت فعالان این عرصه هم اثر می‌گذارد و منجر به خلق آثار بهتری ازلحاظ محتوایی و معنوی شده و آن‌ها را تبدیل به یک خانواده کرده است.

او یکی از اهداف برگزاری این کارگاه‌ را واردکردن هنر معنوی به زندگی عموم مردم می‌داند و می‌گوید: «از ابتدای شروع کارگاه در سال ۱۳۸۹ اصرار بر این داشتیم که گرافیک هنر گالری و موزه نیست. این هنر، یک هنر زنده است و باید در جامعه حضور داشته باشد. حتی رشته‌هایی مانند پرچم، کتیبه و کارتون را در این قبیل جشنواره‌ها اضافه می‌کنیم تا آثار ما وارد سبک زندگی مردم شده و در گالری‌ها محدود نشود.»

استاد نجابتی درباره نسل جدید و رویش‌های این کارگاه هم سخنان زیادی برای گفتن دارد. «۱۰ سال پیش که این کار را شروع کردیم تصور من کمتر از این استقبال بود. گاهی حس می‌کنم در این قبیل کارها مسائل خارج از دست امثال من است و جریانی ارزشی و معنوی در این هنر ایجاد شده که مانند آب روان پیش می‌رود و حتی بدون اینکه ما مطلع باشیم، کار خودش را انجام می‌دهد.»

کارگاه سه‌روزه پوستر رضوی با حضور ۱۰۰ هنرمند از شهرهای مختلف ایران در حالی در قم به پایان رسید که نه‌تنها مسیر سبز هنر معنوی و شیعی همچنان پابرجا و پرقوت است؛ بلکه حضور نسل جوان و نوجوان نشانه از پابرجا بودن آن در آینده نیز دارد.