به گزارش «شهر بیست»، در چهل‌وپنجمین نشست کمیته میراث جهانی یونسکو که در ریاض عربستان برگزار شد، پرونده «کاروانسراهای ایران» به‌عنوان بیست‌وهفتمین اثر تاریخی و طبیعی ایران در یونسکو به ثبت جهانی رسید که «دیرگچین» قم مشهور به مادر کاروانسراهای ایران نیز از جمله این کاروانسراهاست.

علیرضا ارجمندی، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان قم، با صدور پیامی ثبت جهانی کاروانسرای تاریخی دیرگچین را به مردم قم تبریک گفت و تأکید کرد: بدون شک از امروز کاروانسرای تاریخی دیرگچین برای تمامی مردم جهان، منطقه‌ای شناخته شده خواهد بود و در آینده‌ای نه چندان دور شاهد رونق گردشگری و توسعه این دیار کهن و قدیمی خواهیم بود.

این در حالی است که در سالیان گذشته جمعی از باستان‌شناسان از وضعیت نگهداری و مرمت کاروانسرای دیرگچین ابراز نگرانی کرده و وضعیت این کاروانسرای تاریخی را پس از واگذاری و تغییر کاربری، با مرمت‌های غیراصولی، وخیم و هشدارآمیز توصیف کرده بودند.

خاطرنشان می‌شود کاروانسرای تاریخی دیرگچین یکی از بزرگ‌ترین و قدیمی‌ترین کاروانسراهای ایران با قدمتی ۱۷۵۰ساله است که ساخت آن به دوره ساسانی مقارن با زمان اردشیر بابکان می‌رسد.

در آن زمان این بنا به عنوان دژی مستحکم در مسیر جاده پر رفت و آمد جاده ابریشم قرار گرفت، اما در دوره اسلامی به عنوان کاروانسرا مکانی برای استراحت و پناهگاه مسافران مبدل شد

با توجه به این که اصلی‌ترین مصالح به کار رفته در این بنای تاریخی گچ بوده به کاروانسرای دیر گچین شهرت یافته است.

این کاروانسرای تاریخی با وسعت ۱۹ هزار متر مربع با توجه به قرار گرفتن در مسیر جاده ابریشم، وسعت و وجود خدمات و امکانات گوناکون شامل برج دیده‌بانی، مسجد، حیاط خلوت، آسیاب سنگی، هشتی ورودی،حمام، حجره و اتاق به مادر کاروانسراهای ایران معروف است.

کاروانسرای دیرگچین بر سر راه جاده تاریخی ری به قم در مرکز پارک ملی کویر به شماره ۱۰۴۰۸ در سال۱۳۸۲ در فهرست آثار ملی کشورمان به ثبت رسیده است.