شهر بیست/ سرویس فرهنگ و هنر _ زینب آخوندی: سال ۲۰۱ هجری است و مسافری از تبار پیامبر(ص)، حصارهای نامرئی حکومت جور را پشت سر گذاشته برای دیدار برادر به سوی ایران رهسپار شده است. بانویی از نسل فاطمه(س) که به همراه کاروانی از بنی هاشم، منزل به منزل بیابان‌ها‌، کوه‌ها و دشت‌ها را پیمود تا در نزدیکی ساوه با هجوم حرامیان روبه‌رو شد. فاطمه معصومه(س) رنجور و مسموم به سوی قم رهسپار شد و این هجرت به سوی امام و برادرش را ناتمام گذاشت.

حالا هزار و ۲۴۳ سال از آن سفر می‌گذرد و در روزگاری که کیلومترها مسیر را می‌توان در چند دقیقه طی کرد، کاروانی به یاد آن سفر تاریخی نیمه تمام، قم را تا مشهد، منزل به منزل با پای پیاده طی می‌کند.

زنگ کاروان «بهشت تا بهشت» که به صدا در می‌آید، دل‌ها را به قرن‌ها قبل و آن سفر ناتمام می‌برد؛ از پیرمرد ۷۰ ساله تا پسر هشت ساله رهروی این مسیرند. چشم‌های بارانی‌شان خبر از انقلاب درون می‌دهد و قدم‌های استوارشان نشان از استقامت در مسیر محبت دارد.

اینجا شهر بانوی کرمت و مبدأ این سفر معنوی است. قم، کویری بر پهنه دریا، در جوار بارگاه بانو، میزبان کاروان بهشت تا بهشت است. اهالی این کاروان ابتدا در جوار گنبد فیروزه‌ای مسجد مقدس جمکران، عهد اخوت می‌بندند تا در یک سفر معنوی دیگر دوش‌به‌دوش هم به دیدار دوست بشتابند و بعد به حرم فاطمه معصومه(س) رهسپار می‌شوند. کاروانی که حالا به بیست‌‌سالگی‌اش رسیده و قصه پیاده‌روی تا رسیدن به دیار شاه خراسان را برای مردم ایران روایت کرده است.

«حسین آریافر» این مسیر را از سال ۷۷ آغاز کرده است. دو سفر اول را با مرحوم «ابوترابی» رفته و مبدأ مرقد مطهر امام خمینی(ره) بوده است. امسال سال بیست‌وششم پای نهادن «حسین» در این طریق است. از اهالی باصفای اهواز است و ۷۵ سال دارد. می‌گوید خانواده‌اش از سر نگرانی تلاش کرده‌اند او را از رفتن در این مسیر منع کنند اما ریسمان عشق امام هشتم(ع) از هر دلواپسی‌ای قوی‌تر است.

موی سپید و روی نورانی‌اش خبر از طی کردن سال‌های عمر در مسیر اهل‌بیت(ع) می‌دهد و سادگی جملاتش نشان از صافی دل. سختی‌های این سفر را به آسایش در خانه ماندن هزار بار ترجیح می‌دهد و از این اشتیاق برکت‌ها دیده.

سال‌ها پیش در سفر پیاده تا مشهد به زانو درد شدیدی مبتلا شده که هنوز خاطره‌اش با او مانده است. «همه می‌گفتند باید بمانی و استراحت کنی. با این پا نمی‌شود تا مشهد پیاده بیایی. دلم شکست. رو به آقا کردم و گفت یا امام رضا! این مسیر توست و این پا هم پای تو. خودت شفایش را بده. نیم ساعت نشد که دیگر اثری از درد نبود و تا همین حالا هم نیست.»

این پیرمرد اهوازی معتقد است پا نهادن در مسیر زیارت پیاده موضوع ساده‌ای نیست و تا دعوت‌نامه از سوی مقتدای اصلی این کاروان نباشد، اتفاقی صورت نمی‌گیرد. «من ۷۵ سال سن دارم. بسیاری از هم‌سن‌وسال‌های من هزار درد دارند اما من هنوز این مسیر را با همه سختی‌هایش می‌روم و کم نمی‌آورم. این‌ها همه عنایات امام رضا(ع) است. همین امروز را ببین چقدر هوا خوب شد! مگر دیروز هوا به این خنکی و قشنگی بود؟ در تمام مسیر همین‌طور است. همه‌چیز به بهترین شکل برایمان جور می‌شود.»

آن‌طرف‌تر زائر بوشهری گوشه‌ای نشسته و مشغول راز و نیاز است. یک پای خود را در تصادفی ازدست‌داده و چند ماه پس از این تصادف، نخستین سفر پیاده خود تا بهشت را آغاز کرده است.

«حسین آهن‌کوبی» که از اهالی یکی از روستاهای شهرستان کنگان است، سال هشتم است پا در رکاب کاروان پیاده زیارت امام هشتم گذاشته. وقتی از سختی سفرش با پای مجروح می‌پرسی لبخندی می‌زند و می‌گوید: «در ره منزل لیلی که خطرهاست در آن/ شرط اول قدم آن است که مجنون باشی».

معتقد است از سختی‌های مسیر نباید ترسید چراکه آن کسی که شما را به این مسیر دعوت می‌کند، سختی‌هایش را هم برایت آسان می‌کند. «این سفر خیلی خاص است. رفتن در این مسیر دل را امام رضایی‌تر می‌کند. زائران در مسیر هم که ما را می‌بینند، حال و هوایشان معنوی‌تر می‌شود.»

آقای آهن‌کوبی ورود به خراسان رضوی را یکی از زیباترین لحظه‌های سفر می‌داند. می‌گوید هر چند کل ایران مُلک امام رضا(ع) است اما ورود به استان خراسان رضوی لحظه بسیار عجیبی در سفر است.

لحظه قشنگ بعدی، وارد شدن به شهر مشهد و سلام از راه دور است. «همان لحظه که گنبد را می‌بینی سختی‌ها فراموشت می‌شود. آنجا اولین دعایت این است که سال بعد هم تو را بطلبد؛ حتی با همین پای ناتوان و روزگار ناموافق.»

از خاطرات سفرهای قبلی که می‌گوید دوست داری ساعت‌ها بنشینی و آن لحظات را تصور کنی. فرسودگی عصای آهنی‌اش در مسیر، نمایشگر آن نیروی عظیمی است که او را به دنبال خود می‌کشد. پیراهنی خاکی‌رنگ به تن کرده که با چاپ دستی به زبان بندرعباسی روی آن نقشی حک شده است. «دیوانه توئم یا امام رضا(ع)…»

سید علی شبیری از اهالی قم و کوچک‌ترین عضو این کاروان است که هشت سال بیشتر ندارد و سال سوم است که به همراه پدر و عمویش این مسیر را آغاز کرده است.

چشم‌های مشتاقش به بزرگ‌ترها خیره شده تا سفر آغاز شود. دوست ندارد لحظه‌ای حس و حال باشکوه این مسیر را از دست دهد. شاید سنش کم است اما معرفتش او را لایق دعوت از سوی امام رضا(ع) کرده و این معرفت را حتی در ادب کلامش هم می‌شود فهمید.

هادی خادم حسینی، مسئول هیئت «یازینب» و کاروان «بهشت تا بهشت»، کسی است که پیاده‌روی تا مشهد امام رضا(ع) را در سال‌های اخیر زنده نگه داشته است. او این مسیر را از سال ۱۳۷۷ و با مرحوم ابوترابی آغاز کرده و حظ معنوی‌اش در نخستین بار موجب شده تا بعد از فوت ایشان هم به آن ادامه دهد.

«عنوان بهشت تا بهشت برای این کاروان برگرفته از روایات است. حرم امام رضا(ع) بهشت است و هر کسی هم حضرت معصومه(س) را زیارت کند هم از اهالی بهشت.»

می‌گوید طی کردن این مسیر تقریباً ۱۸ شبانه‌روز طول می‌کشد. هشت شهر در مسیر است. از قم تا گرمسار، سمنان، دامغان، شاهرود، سبزوار و نیشابور تا مشهد… از بهشت تا بهشت …

«وقتی با مردم از این کاروان صحبت می‌کنیم، اولین نگاه این است که کار سخت است. هزار کیلومتر پیاده در ایام گرم سال آن‌هم با کسانی که سالمند یا معلول و جانباز هستند، نشدنی به نظر می‌آید اما واقعیت این است که این مسیر ارزش این سختی‌ها را دارد و بسیاری از آلام به خاطر شوق زیارت کم می‌شود.»

ترکیب کاروان، ترکیب عجیبی است. هر یک از گوشه‌ای از ایران آمده‌اند. عشق شاه خراسان همه را از یار و دیار به سوی محبوب دعوت کرده است. خادم‌حسینی داستان‌‎های شیرینی از چگونگی پیوستن افراد به این کاروان می‌گوید.

«دایره افراد تشکیل دهنده این کاروان خیلی زیباست. خوب که دقت می‌کنید، هر کس از هر گوشه کشور خود را به این کاروان رسانده است. هر کس به واسطه‌ای با خبر شده و با روشی خود را تا اینجا رسانده و ماندگار شده است.»

مسیر قم تا مشهد مسیر ساده‌ای نیست. نزدیک به هزار کیلومتر آن‌هم در دل کویر بی‌آب‌وعلف. در مسیر ۶ شهر قرار دارد و اکثراً روستاها و آبادی‌هایی دور دست هستند که تنها شاید مسجدی ساده برای پذیرایی از کاروان داشته باشند.

«سه روز اول بسیار سخت است. در هر کاروان پیاده‌ای این‌طور است. تا تاول‌ها ایجاد شود و پاها به مسیر عادت کنند، طول می‌کشد. ما این سه روز اول را در مسیر قم تا گرمسار و کویر لوت هستیم که گرم‌ترین و سخت‌ترین قسمت مسیر است. همین شروع سخت اما روح را پالایش می‌دهد و صفای باطن برای اهالی کاروان ایجاد می‌کند.»

خادم‌حسینی معتقد است اگر کسی یک‌بار زیارت پیاده را بچشد دیگر نمی‌تواند طور دیگری زیارت را قبول کند. این زیارت حس معنویتش فرق می‌کند. انتظارش برای مقصد بزرگ‌تر است. اشتیاق و خضوع در مقابل امامش فرق می‌کند. برای هر زائر امام رضا(ع) لحظه دیدار گنبد یار زیباست اما زیارت پیاده لحظه وصال باشکوه‌تری دارد چراکه «قیمت وصل نداند مگر آن آزرده هجر … ».

مسیر کاروان بهشت ۱۸ روزه طی می‌شود. مسیری که برای پیمودن آن باید یک‌میلیون و ۵۰۰ هزار قدم برداری. قدم‌هایی که اگر فاطمه معصومه(س) در قم آسمانی نشده بود، می‌توانست قدم به قدم جای پای او باشد. هر کدام از این قدم‌ها، نیت و تلاشی در مسیر زیارت خورشید هشتم است؛ جان را جلا می‌دهد و روح را پرورش … هشت شهر عشق در این مسیر هر کدام یادآور جای پای کاروان‌هایی از گذشته‌های دور و نزدیک است که تلاش کردند این راهِ ناتمام بدون رهرو نماند. یادِ کسانی که پا در ره منزل لیلی نهادند و به وصال معبود رسیدند.