شهر بیست/ سرویس فرهنگ و هنر: مراسم رونمایی از کتاب «ماجراهای من در ارتش سرخ» با حضور داریوش مودبیان مترجم این اثر، امین رمه‌چی مدیر انتشارات «خزان» و جمعی از علاقه‌مندان در کتابفروشی «کتاب گارسه» قم برگزار شد.

داریوش مودبیان که بواسطه سال‌ها بازیگری، کارگردانی، نمایشنامه‌نویسی و ترجمه‌ ادبیات نمایشی از چهره‌های مطرح سینما، تئاتر و ادبیات ایران است، ‌در جدیدترین اثر خود کتاب «ماجراهای من در ارتش سرخ» نوشته «یاروسلاو هاشک» نویسنده، روزنامه‌نگار و طنزپرداز اهل کشور «چک» را ترجمه کرده و برای انتشار در اختیار نشر «خزان» قرار داده است.

داریوش مودبیان در نشست رونمایی از کتاب «ماجراهای من در ارتش سرخ» در خصوص ترجمه این اثر، اظهار کرد: ابتدا قرار بود کتاب دیگری را ترجمه کنم اما وقتی به این کتاب رسیدم، با توجه به شهرت بیشتر نام نویسنده، تصمیم گرفتم این اثر را ترجمه کنم.

*تداوم انتشار مجموعه «طنزآوران جهان نمایش»

او که سال‌ها وقت خود را به جمع‌آوری متون نمایشی کمدی جهان اختصاص داده و محصول آن انتشار سی‌وهشت دفتر از مجموعه «طنزآوران جهان نمایش» بوده است، درباره تداوم انتشار این مجموعه، گفت: دفتر سی‌ونهم نیز هفته آینده منتشر می‌شود و چاپ این مجموعه ادامه خواهد داشت.

این مترجم در بخش دیگری از سخنان خود به معرفی کشور «چک» زادگاه «یاروسلاو هاشک» نویسنده کتاب «ماجراهای من در ارتش سرخ» پرداخت و در ادامه شرح مختصری از زندگی این نویسنده بیان کرد.

*تفاوت ترجمه‌های «شوایک»

این کارگردان و نمایشنامه‌نویس تئاتر با بیان اینکه حدود ۱۲۰ طرح و داستان کوتاه از «هاشک» باقی مانده، به مطرح‌ترین اثر این نویسنده یعنی رمان سه جلدی «شوایک» اشاره کرد و گفت: برای نخستین بار در سال ۱۳۳۱، «حسن قائمیان» که رفیق و همکار «صادق هدایت» بود و یکی از نخستین مترجمان کاربلد در ادبیات ماست، بخش‌هایی از جلد اول و دوم کتاب «شوایک» را با عنوان «مصدر سرکار ستوان» ترجمه کرد.

این مترجم افزود: همچنین «منوچهر محجوبی» یکی از طنزنویسان قدیمی در سال ۱۳۵۳، جلد اول و دوم را با عنوان «شوایک سرباز خوب» و «ایرج پزشک‌زاد» نیز این کتاب را در سال ۱۳۵۸ با عنوان «سرباز پاک دل» ترجمه کرد و در نهایت در سال ۱۳۸۵، نشر چشمه سه جلد رمان را در قالب یک جلد با نام «شوایک» با ترجمه «کمال ظاهری» به چاپ رساند.

مودبیان در خصوص تفاوت ترجمه‌هایی که از کتاب «شوایک» شده است، گفت: «کمال ظاهری» مسلط به زبان چک بوده و ترجمه‌ کامل‌تر و دقیق‌تری ارائه کرده اما ترجمه «محجوبی» و «پزشک‌زاد» طنازانه‌تر است.

این کارگردان تئاتر با بیان اینکه طنز «هاشک» سیاه است، گفت: «هاشک» مغضوب نازی‌ها بوده و در مراسم کتاب‌سوزان در آلمان نازی‌، بخشی از آثار او را سوزانده‌اند.

این مترجم اضافه کرد: آخرین کتاب او با عنوان «رئیس پلیس نگون‌بخت» در سال ۲۰۰۶ به چاپ رسیده و امیدوارم بتوانم این کتاب را هم ترجمه کنم.

*«هاشک» و «کافکا» سردمداران ادبیات نوین چک هستند

مودبیان در ادامه از «هاشک» و «فرانتس کافکا» به عنوان دو سردمدار ادبیات نوین چک یاد کرد و گفت: «هاشک» و «کافکا» در یک سال در پراگ به دنیا آمدند و در چهل سالگی از دنیا رفتند و هر دو سردمدار ادبیات نوین کشور چک هستند.

*تفاوت طنز «هاشک» و «کافکا»

وی به تفاوت‌های «هاشک» و «کافکا» پرداخت و گفت: «هاشک» طنز سیاهی دارد و بیشتر برگرفته از یک زندگی روزمره است اما طنز «کافکا» بیشتر فانتزی بوده و عناصر غیر طبیعی و انتزاعی و سورئالیسم زیادی دارد.

این بازیگر سینما و تلویزیون تصریح کرد: نخستین‌بار «مسخ» کافکا را صادق هدایت در ایران ترجمه کرد و تحت تأثیر او قرار گرفت و در آثارش نیز رد پای این تأثیر دیده می‌شود.

این پژوهشگر و مترجم ادبیات نمایشی اضافه کرد: «هاشک» هیچ‌گاه نمایشنامه ننوشت اما کتاب‌های او نمایشی است و همیشه سعی کرده در آثارش کنش نمایشی بوجود آورد.

وی با بیان اینکه «شوایک» یکی از پروتوتایپ‌های (شخصیت‌های الگویی) رمان‌نویسی است، گفت: از کتاب «شوایک» بارها اقتباس شده و نمایشنامه «شویک در جنگ جهانی دوم» اثر «برتولت برشت» برگرفته از این رمان «هاشک» است.

*«چخوف» دو داستان مشابه ندارد

مودبیان که ۷۷ داستان نمایشی از «چخوف» را در کتاب «دوستان، ما بد زندگی می‌کنیم» گردآوری و ترجمه کرده است، در خصوص اینکه گفته می‌شود خطوط مشترکی بین داستان‌های کوتاه و نمایشنامه‌های نویسندگان وجود دارد، گفت: «چخوف» بیش از ۶۰۰ داستان کوتاه و بلند دارد اما حیرت‌آور است که حتی دو داستان مشابه ندارد، این نشان‌دهنده ذهن خلاق اوست.

*چرا کیفیت ترجمه رمان‌های معروف متفاوت است؟

این پژوهشگر و مترجم مطرح ادبیات در خصوص اینکه چرا ترجمه‌هایی که از یک رمان خارجی می‌شود متفاوت است، گفت: اولاً شناخت خود مترجم از نگاه و زبان نویسنده خیلی مهم است، ثانیاً گاهی یک رمان از زبان واسطه ترجمه شده، مثلاً من بیشتر از زبان فرانسه ترجمه می‌کنم اما بعضی از دوستان از انگلیسی ترجمه می‌کنند.

*اجازه نمی‌دهم آثارم سانسور شود

مودبیان همچنین در خصوص اینکه برای انتشار کتاب «ماجراهای من در ارتش سرخ» به ممیزی و سانسور برخوردید؟ گفت: کِی برنخوردیم که الان برنخوریم! اما حذفیات این اثر صفر بود چون اجازه نمی‌دهم کسی متن من را حذف کند. ما حق داریم و باید حرف‌مان را بزنیم، کسانی که بلافاصله برای اصلاح کردن در متن دست می‌برند، به دنبال رفع تکلیف از خودشان هستند اما ما تکلیف اجتماعی داریم و باید گفت‌وگو کنیم و اگر طرف مقابل انسان فهیمی باشد قبول می‌کند.

*ترجمه‌کردن آثار طنز یک تخصص است

او همچنین ترجمه نمایشنامه را نیازمند خلاقیت دانست و گفت: با ترجمه یک نمایشنامه، این اثر یک بار دیگر به زبان دیگری خلق می‌شود، اگرچه متن توسط یک نویسنده نوشته شده اما مترجم باید خود را در مقام یک خلاق قرار دهد و محصول جدیدی را خلق کند.

مودبیان با بیان اینکه ترجمه‌‌کردن یک اثر طنز اصلاً ساده نیست، گفت: ترجمه‌ اثر طنز یک کار تخصصی است، چراکه مترجم علاوه بر شناخت خوب زبان مبدأ و مقصد باید ظرایف زبان فارسی را بشناسد و به فنون طنزپردازی مسلط باشد و به همین دلیل کیفیت برخی از آثار ترجمه‌شده از اصل اثر، بهتر و طنازانه‌تر است.

*انتقاد از وفور طنز مبتذل

مودبیان با تأکید بر اینکه طنز ماحصل تضاد است، گفت: تضادها هستند که باعث می‌شود طناز به آن توجه می‌کند، البته طنز فقط خنده‌آور نیست بلکه گزنده، هشداردهنده و کنایی هم هست.

این پژوهشگر و مترجم مطرح ادبیات نمایشی با بیان اینکه طنز در آثار نمایشی و ادبی محصول خنده و اندیشه است، گفت: طنزی که اندیشه را پنهان می‌کند مبتذل است و متأسفانه امروز از این نوع طنز در اینترنت و اینستاگرام فراوان است.

خاطرنشان می‌شود در پایان این نشست، داریوش مودبیان به بازخوانی یکی از فصل‌های کتاب «ماجراهای من در ارتش سرخ» پرداخت و این کتاب را با امضای خود به علاقه‌مندان تقدیم کرد.