به گزارش «شهر بیست»، خبرگزاری مهر استان قم گزارشی به قلم هیفا پردل با عنوان «میراث هنری قم در تمنای درخشیدن/ صنایع دستی هنری ارزآور ولی مغفول» منتشر کرده است که در ادامه می خوانید:

یکی از مهم‌ترین سندهایی که می‌تواند اصالت، تمدن و فرهنگ ما در فرآیند جهانی شدن برجسته و درخشان کند «صنایع دستی» است صنایع دستی هنری میراثی است که ریشه در اعتقادات، باورها و آداب و رسوم هر منطقه و جامعه‌ای دارد و جزو کالاهای هنری و صنعتی ارزشمند به شمار می‌رود.

در جای جای ایران اسلامی صنایع دستی درخشانی به عرصه ظهور رسیده است به طبع آن قم که از قطب‌های مهم گردشگری و صنایع دستی کشور به شمار می‌رود رشته‌های هنری بسیار زیبایی وجود دارد که تاریخ و قدمتی چندین هزار ساله دارد.

اما با طی سال‌های اخیر بعضی از هنرها رو به افول و فراموشی رفته و هنرمندان این هنرها که میراث دار هنرهای پدری خود هستند انگیزه‌ای برای ادامه فعالیت هنری خود ندارند در حالی که شهر قم نگین گردشگری مذهبی کشور به شمار می‌رود هنرهای میراثی و دستی در کنار گردشگری تعریف نشده و کالایی گمنام و کم فروغ است.

با ورق زدن تقویم ملی به روزی به نام صنایع دستی می‌رسیم و با گشتی در بازارهای مرکزی و میدان آستانه و یا اطراف حرم مطهر فقط مغازه‌های انگشت شماری دیده می‌شود که در آن هنرهای دستی هنرمندان قمی برای گردشگران خودنمایی کند در حالی که با توجه وضعیت اقتصادی و تحریم، برندسازی، بازاریابی و یا قرار دادن کارگاه‌ها و یا فروشگاه‌هایی در مسیر گردشگران می‌تواند فرصتی را برای ارزآوری و رونق اقتصادی فراهم کند.

در حالی که در استان‌های هم‌جوار قم برنامه‌های کلانی را برای معرفی صنایع دستی خود به گردشگران، بازاریابی و برندسازی اجرا و از این راه به اشتغال‌زایی خوبی هم رسیده‌اند زیرا از این طریق با کم‌ترین سرمایه، بالاترین ارزآوری و اشتغال‌زایی را به ارمغان می‌آورد.

اکنون ۸ رشته از رشته‌های مهم صنایع دستی قم مستندسازی شده است و مسئولان صنایع دستی استان در حال رایزنی برای ثبت چند رشته صنایع دستی در آثار ملی کشور هستند هرچند برای جانمایی بازارچه‌ای دائمی برای فروش هنرهای دستی رایزنی‌هایی شده است ولی انسجام و همکاری بیشتر نهادهای شهری قم را می‌طلبد.

کم فروغی هنر فاخر انگشترسازی قم

یکی از هنرمندان قمی که در زمینه هنر گوهر تراشی و زیورآلات از سال ۹۱ وارد این عرصه شده به خبرنگار مهر می‌گوید: این هنر با توجه به سابقه تاریخی و هم‌چنین ظرفیت‌هایی که دارد هنوز ناشناخته مانده است براثر کوتاهی بعضی افراد اکنون استان‌های خراسان و اصفهان از ما جلو رفته و در این زمینه سرمایه‌گذاری کرده‌اند.

اگر ۱۰ میلیون تومان به من وام دهند می‌توانم کارگاه را ثابت نگه دارم ولی حمایت نمی‌شویم

محمد فراهانی بیان می‌کند: در حالی که گوهر تراشی قم در کشور جایگاه خوبی داشت ولی مظلوم واقع می‌شود در زمینه انگشترسازی هم ما بهترین و فاخرترین نوع را تولید می‌کنیم ولی عقب ماندیم و اکنون شهر مشهد انگشتر ماشینی را به عنوان دست ساز معرفی کرده است.

این هنرمند که دل پری از اوضاع این هنر فاخر در قم دارد و در کارگاه خود ۱۵ نفر را شاغل کرده و کارآفرین برتر کشور است، می‌افزاید: صنایع دستی کشور بودجه خوبی دارد ولی به سمت بعضی استان‌ها سوق داده می‌شود اگر ۱۰ میلیون تومان به من وام دهند می‌توانم کارگاه را ثابت نگه دارم ولی متأسفانه حمایت نمی‌شویم.

فراهانی می‌افزاید: حوزه خلیج فارس و شیخ نشینان منطقه به دنبال این انگشترهای فاخر هستند ولی متأسفانه ما برندسازی نکردیم اکنون بیشترین سود را کشور اسرائیل و آمریکا دارد حمایت هنرمند تنها در حضور در نمایشگاه خلاصه شده در حالی که با نوسان ارز هزینه بالایی را باید متقبل شود.

افول هنر سفال قم براثر بی‌توجهی

یکی از هنرمندان پیشکسوت رشته سفال و سرامیک که بیش از ۵۰ سال در این رشته سنتی فعالیت دارد به خبرنگار مهر می‌گوید: من میراث دار این هنر هفت هزار ساله هستم؛ هنری که در کشورهای اروپایی و حاشیه خلیج فارس خریدار داشت ولی امروز رو به فراموشی رفته است.

رضا سرکارگرپور که تنها بازمانده این هنر قدیمی در قم است، اظهار می‌دارد: اکنون در بحث فروش مشکل داریم چرا که کارگاه‌های این رشته اغلب خارج از قم هستند و در دید گردشگران هم نیست مشکل نقدینگی هم مزیت بر علت است و تا چند روز دیگر این کارگاه را تعطیل می‌کنم.

این میراث دار سفال قم می‌افزاید: در حالی که زمانی در قم ۴۰ کارگاه سفال و سرامیک وجود داشت نیاز به تسهیلات داریم مگر نه دیگر باید فاتحه این رشته هنری تاریخی را بخوانیم.

خودنمایی کاشی هفت رنگ قم در عتبات عالیات

احمد کبیری، هنرمند پیشکسوتی است که در زمینه هنر کاشی هفت رنگ سررشته دارد و از پدر و اجداد خود این هنر ایرانی و اسلامی را به ارث برده است. او درباره جایگاه این هنر به خبرنگار مهر می‌گوید: کاشی هفت رنگ هنری است که با توجه به علاقه و پیشینه ارادت مردم به اهل بیت علیه السلام در مساجد، تکایا، امامزادگان کاربرد بسیاری دارد.

به گفته این هنرمند با تجربه قمی، این هنر مقدس است و اکنون به دلیل تجربه هنرمندان قم و جایگاه هنر هفت رنگ کاشی این هنر در عتبات عالیات عراق بعد از سقوط رژیم بعث خودنمایی می‌کند و ما می‌توانیم هنرنمایی هنرمندان قمی را در حرم‌های عسکرین و دیگر اماکن مقدس را مشاهده کنیم.

غفلت از هنری ارزآور و اقتصادمحور

برای بررسی تاریخ و جایگاه صنایع دستی قم به سراغ یکی از کارشناسان تاریخ و فرهنگ قم رفتیم تا از تاریخچه هنرهای دستی این دیار با خبر شویم. این کارشناس که عضو بنیاد قم پژوهی است به خبرنگار مهر می‌گوید: صنایع دستی یک صنعت اقتصاد محور است که متأسفانه با هجوم مدرنیته و تکنولوژی کالاهای جدیدی پا به عرصه گذاشته و بعضی رشته‌های هنری رو به افول و فراموشی رفت به تعبیری «نو که آمد به بازار کهنه شود دل آزار» لذا این هنر دست خوش فراموشی شد.

سید محسن محسنی می‌افزاید: در گذشته رودخانه قم خروشان بود و در انتهای این رودخانه گل و لای پر می‌شد و مخلوط آن در رشته سفال و یا کاسه‌گری استفاده می‌شد لذا این رشته از رشته‌های قدیمی این استان است در آثار به جا مانده در قمرود سفال فراوانی یافت شده که مؤید این نکته است که این رشته دارای تاریخ بسیاری است.

به گفته وی، اکنون این رشته به علت بی‌توجهی رو به کسادی رفته است در حالی که صنایع دستی هویت تاریخی ما است و در راه جهانی شدن گویای تمدن هر منطقه‌ای به شمار می‌رود ولی دولت‌ها با توجه به داشتن سرمایه و درآمدی که دارند آن طور که باید و شاید این هنر حمایت نکردند.

صنایع دستی هویت تاریخی ما است و در راه جهانی شدن گویای تمدن هر منطقه‌ای به شمار می‌رود

محسنی می‌افزاید: رشته انگشترسازی حرفه‌ای بود که در اطراف حرم مطهر در بین قهوه‌خانه‌های سنتی خریدار شد هرچند انگشت شماری در پاساژ الغدیر فروش می‌رود ولی باید جایگاه بالاتری داشته باشد؛ در قدیم رشته‌هایی مانند گیوه دوزی، نمدمالی و شمشیرسازی هم در قم حرفی برای گفتن داشت.

این عضو بنیاد قم پژوهی با اشاره به منابع تاریخی بعضی رشته‌های هنری در قم اظهار می‌دارد: رشته شمشیرسازی در قم وجود داشت که رو به فراموشی رفت؛ رشته «کارد سازی» هم رشته تاریخی است که به نام «ممد قمی» معروف بود و در کل ایران صاحب برند بود به دلیل نبود حمایت لازم رو به فراموشی رفت.

نبود برندسازی و بازارچه چالش صنایع دستی قم

محسنی با اشاره به برخی مشکلات صنایع دستی می‌گوید: اکنون کشورهای آسیایی مانند چین و مالزی لیدرهای گردشگری را به سمت کارگاه‌های صنایع دستی سوق می‌دهند ولی در استان قم صنایع دستی و معرفی آن به گردشگران اروپایی و حتی پاکستانی حلقه مفقوده است در حالی که این صنعت با کم‌ترین سرمایه بیشترین ارزآوری را به همراه دارد.

به گفته وی، قم در محورهای مواصلاتی ۱۷ استان کشور قرار دارد سؤال من از متولیان امور گردشگری و اداره میراث فرهنگی این است آیا در عوارضی قم، تهران بنرهای تبلیغاتی برای معرفی صنایع دستی قم وجود دارد؟ آیا در ورودی‌های شهر قم تبلیغاتی برای خودروها و اتوبوس‌های ورودی در زمینه صنایع دستی انجام شده است؟

دریافت نشان کیفیت مرغوبیت کالا ۱۰ رشته صنایع دستی قم از سوی یونسکو

معاون صنایع دستی، اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان قم نیز در گفت‌وگو با خبرنگار مهر با اشاره به ظرفیت و جایگاه صنایع دستی قم در کشور، می‌گوید: رشته سفال و سرامیک استان قم به ثبت ملی رسید و ۱۰ رشته از صنایع دستی قم در سال گذشته به دلیل کیفیت و مرغوبیت توانستند در برنامه دوسالانه معاونت صنایع دستی کشور نشان کیفیت و مرغوبیت را از سوی یونسکو دریافت کنند.

مهدی نصر اصفهانی می‌افزاید: ۸ رشته صنایع دستی هم باهدف احیا و ثبت تاریخچه آن‌ها مستند سازی شده است و در حال حاضر در تلاش برای ثبت ملی ۸ رشته مهم صنایع دستی در آثار ملی کشور هستیم و امسال سال دوم خوشه زیورآلات با همکاری شهرک‌های صنعتی را پشت سر می‌گذاریم و قرار است در آینده همایش خوشه زیورآلات برای معرفی بهتر این رشته برگزار شود.

۴ مکان برای ایجاد بازارچه صنایع دستی در نظر گرفته شده ولی جانمایی این بازارچه‌ها کار سختی است

وی افزود: ۸۰۰ کارگاه تولید انگشتر در قم وجود دارد رشته سفال و سرامیک قم هم با توجه به قدمت هفت هزار ساله آن هرچند جایگاه مطلوبی ندارد ولی نیاز به تغییر سبک تولید از شیوه سنتی به ماشینی دارد که این امر نیاز به همکاری و تغییر ذهنیت هنرمندان پیشکسوت این هنر دارد.

معاون صنایع دستی، اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان قم با اشاره به مشکل نبود مکانی دائمی برای عرضه صنایع دستی می‌گوید: ۴ مکان برای ایجاد بازارچه صنایع دستی در نظر گرفته شده است ولی جانمایی این بازارچه‌ها کار سختی است؛ نظر همکاران در شورای شهر و شهرداری جانمایی در نقاط پر تردد است ولی با توجه به تورم موجود خرید صنایع دستی جزو نیازهای درجه سوم و شاید پنجم مردم باشد.

نصر اصفهانی بیان می‌کند: در مسیر بلوار پیامبر اعظم(ص) مکانی جانمایی شده است که با فازبندی به عنوان مقاصد گردشگری دیده شده ولی به دلیل بالا بودن هزینه آن سرمایه‌گذار هم نمی‌تواند چنین هزینه‌ای را متقبل شود در حال رایزنی برای جانمایی مکانی برای بازارچه هستیم.