شهر بیست/ سرویس فرهنگ و هنر – محمد مهدی عنایت پور: از چهره‌های نام آشنا و مطرح شعر و ادبیات ایران است. وزن و قافیه در تاریخ تولدش هم خوش نشسته و متولد ۴۷/۷/۴ در خمینی‌شهر اصفهان است و مدرک مهندسی کامپیوتر از دانشگاه تهران دارد.

اگر حافظه بلندمدت خوبی داشته باشید، با خواندن نام او، شعر «زنده رود» کتاب فارسی دوران راهنمایی در خاطر شما زنده می‌شود.

سال‌هاست نام او با شعر معروف «دشت می‌بلعید پیکر خورشید را/ برفراز نیزه می‌دیدم سر خورشید را» گره خورده، شعری که به عنوان یکی از بهترین شعرهای عاشورایی بیست سال اول انقلاب هم انتخاب شد.

در کنار جوایز بسیاری که از جشنواره های متعدد دشت کرده، «سرو بلورین سومین جشنواره شعر فجر» حتماً یک چیز دیگری است.

شاعری که به تعبیر استاد محمدعلی بهمنی، «غنیمتی برای شعر امروز و به واقع سعید شعر کشور است»؛ او سعید بیابانکی است، شاعر و طنزپرداز معاصر کشور.  

از آثار این شاعر نامی کشور می‌توان به «رد پایی بر برف»، «نیمی از خورشید» و «نه ترنجی نه اناری»، «نامه‌های کوفی»، «جامه دران»، «چقدر پنجره»، «لبخندهای مستند» اشاره کرد و شاید مشهورترین اثرش «سنگچین» باشد.

سال‌هاست علاوه بر سرودن اشعار دفاع مقدس و آیینی، دستی بر آتش شعر طنز دارد و کتاب‌های «ضدحالات»، «هی شعر تَر انگیزد» و «سکتۀ ملیح» اشعار طنز او را در خود جای داده اند.

دبیری جشنواره شعر فجر، دبیری داستان جوان سوره، عضویت در شورای عالی شعر صداوسیما، عضویت در شورای سیاست گذاری جشنواره شعر فجر و عضویت در شورای شعر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در کارنامه سعید بیابانکی به چشم می‌خورد.

حضور استاد سعید بیابانکی در چهل و یکمین محفل طنز «قمپز»، بهانه گفت‌وگوی ما با این شاعر و طنزپرداز مطرح کشور شد؛ برنامه شب شعری که به تعبیر او صاحب نام و دارای برند در کشور است و این جلسه را همه جا می‌شناسند.

به گفته این شاعر و طنزپرداز مطرح کشور، «قمپز» ظرفیتی ناشناخته از شعر قم را کشف و عرضه کرده و ظرفیت گویش قمی در آن به رخ کشیده می‌شود.  

او درباره سختی شعر طنز هم می گوید: اگر شاعری را تخصص بدانیم، طنزپردازی حتماً فوق تخصص است.

در این مصاحبه، اشاره‌ای هم به چالش‌های شعر طنز در کشور شد. پس به سیاق مخاطبان برنامه‌های تلویزیونی، همراه ما باشید.

*شما اخیراً برای سومین بار در محفل طنز قمپز حضور پیدا کردید؛ ظرفیت شعر طنز قم را چطور می بینید و کیفیت آثار شاعران قم را چطور ارزیابی می کنید؟

به اعتقاد من، این محفل طنز از جلسات صاحب نام و به قول فرنگی ها دارای برند در کشور است و این جلسه را همه جا می شناسند. هم به واسطه آثار خوبی که اینجا خوانده می شود، هم تلاش و نگاه جدی که به همت دکتر عباس احمدی به این جنس ادبیات دارند.

موضوع بسیار مهم این هست که ظرفیت‌های گویش و لهجه قمی، بیشتر خودش را در این جلسه به رخ کشیده؛ بخشی از زیبایی‌های لهجه‌ها و گویش ها را ادبیات منظوم نشان می دهد و بخشی هم به واسطه ادبیات نمایشی به مردم معرفی می شود.

همین که دوستان تلاش می کنند این گویش و لهجه را با ادبیات شیرین و دلنشین طنز، زنده نگه دارند و معرفی کنند، نکته مثبت محفل طنز قمپز هست.

کار طنز کردن کار نسبتاً دشواری هست و به این دلیل که اگر ما شاعری را تخصص بدانیم، طنزپردازی حتماً فوق تخصص است.

علاوه بر ملزوماتی که شعر و ادبیات لازم دارد، مثل فصاحت و بلاغت و آشنایی با زبان و تسلط بر آرایه های ادبی، طنز به ملاحت و ظرافت هم نیاز دارد و فراتر از شعر است و کار کردن در این عرصه دشوار است.

اینکه دوستان تلاش می کنند آثاری خلق کنند که در همه جا قابل عرضه باشد، کار بسیار دشواری هست. شما ممکن است شعری داشته باشید که در این جلسه بشود خواند اما نتوان آن را در کتاب و مجله و رسانه منتشر کرد.

کار این جلسات و جلسات نقدی که آقای عباس احمدی برگزار می کند، این است که راه درست را نشان این بچه‌ها بدهد و گونه‌ای از ادبیات را خلق کنند که همه جا قابل عرضه باشد. این البته کار دشوار و زمان بری هست، چندسالی از عمر این برنامه می گذرد و روند بسیار مثبتی داشته و چهره‌های جدیدی کشف و به شعر کشور معرفی کرده است. به نظر من، قمپز یک ظرفیت ناشناخته و گُمی را در شعر استان قم کشف کرد.

*رشد آثار زرد در حوزه شعر طنز خودنمایی می کند، چگونه می شود اثری تولید کرد که در عین نزدیک شدن به خطوط قرمز، از زرد بودن هم فاصله داشته باشد؟   

فرقی نمی‌کند در همه حوزه‌ها آثار زرد وجود دارد منتهی چون طنز اساساً کارش و ظرافتش بازی کردن و نزدیک شدن به خطوط قرمز هست و این خط قرمز می تواند در زمینه های سیاسی، اخلاقی و فرهنگی باشد، طبیعتاً کار دشوار است و هیچ چیزی به جز تمرین و ممارست و خواندن آثار بزرگان و شاگردی در نزد کسانی که باتجربه هستند، نمی‌تواند آدم را در این عرصه ورزیده کند.

*شعری که زیاد تشویق می شود یا زیاد لایک می خورد، شعر خوبی است؟

اتفاقاً یکی از چالش‌های شعر طنز همین هست که دوستان مقهور و مجذوب کف سالن نشوند، یک دوستی داشتیم که می گفت کف سالن لیز است و مراقب باشید سُر نخورید. شعری که خیلی تشویق می شود، الزاماً شاید شعر خوبی نباشد.

*استاد بیابانکی، امروز شعر طنز با چه مشکلات و چالش‌هایی مواجه است؟

اول اینکه درست حمایت نمی شود، دوم اینکه در رسانه حضور فعال و جدی ندارد، سوم اینکه آثاری که قرار است از سوی شاعران طنز به صورت کتاب منتشر شود، در ممیزی و گرفتن مجوز دچار مشکل می شود، چهارم اینکه منابع مکتوب در این حوزه کم است و طبیعتا دوستان نیازمند مطالعه هستند و باید سازمان های فرهنگی که مسئول هستند، این امر را حمایت کنند.

*به عنوان پرسش پایانی، نگاه رهبر انقلاب را نسبت به حوزه شعر طنز چطور ارزیابی می کنید.

ایشان در این چندسال خیلی حمایت کردند، در جلسات دیدار با شاعران معمولاً یک یا دو نفر شعر طنز می‌خوانند و ایشان هم تاکنون استقبال کردند. طبیعتاً حمایت‌ها و نگاه جدی رهبری به این عرصه باعث شده که شعر طنز در کشور بیش از پیش دارای اهمیت شود.