شهر بیست/ سرویس اجتماعی _ زینب آخوندی: «با عنایت ویژه دولت نهم، شهرک دانشگاهی و حوزوی با هدف تسریع در تأمین زیرساخت‌های لازم برای تولید فکر دینی در استان قم راه اندازی می‌شود.» این سخنان محمد ناظمی اردکانی، استاندار اسبق قم در اسفندماه سال ۱۳۸۷ است که شاید این روزها نیاز جدی به بازخوانی داشته باشد.

در همین مطلب وی از وجود ۶۰ هزار طلبه در استان قم سخن گفته و اینکه اراضی مورد نیاز مؤسسات حوزوی و دانشگاهی باید توسط دولت برای توسعه علم و دانش تشیع تأمین شود. در همان سال‌ها بیش از هزارهکتار از اراضی دولتی محدوده پردیسان برای توسعه شهرک حوزوی دانشگاهی اختصاص داده شد و مؤسسات آموزشی و دینی و دانشگاه‌های استان قم هر کدام چند صد هکتار از این اراضی را به خود اختصاص دادند.

حالا که از آن سال‌ها ۱۴ سال می‌گذرد، اراضی هزار هکتاری پردیسان با نام شهرک حوزوی و دانشگاهی دیگر نماد توسعه علم و دانش شیعی نیست بلکه به نوعی مصداق برای نشان دادن عجز سیاست‌های دولتی در مدیریت منابع و به ویژه مدیریت زمین در کلانشهرها تبدیل شده است.

اختصاص هزار هکتار به مؤسسات حوزوی و دانشگاهی البته نحوه توزیع جالبی دارد. تقریباً اکثر مراکزی که در قم فعال و در چارچوب‌های قدرت حرفی برای گرفتن دارند، به نوعی از چند صد هکتار زمین در این اراضی بی‌نصیب نبوده‌اند. این درحالی است که شهر قم برای پاسخ به متقاضیان طرح نهضت ملی مسکن با کمبود زمین مواجه است.

از طرفی پس از گذشت ۱۴ سال به خوبی می‌توان راجع به ثمر نرسیدن اهداف متولیان در ایجاد این شهرک نیز ارزیابی داشت. اختصاص این هزار هکتار نه تنها موجب رونق علم و دانش شیعی نشده بلکه بسیاری از این مراکز تا کنون توان ساخت‌وساز در این اراضی را به هم به دست نیاورده‌اند. آن دسته از مؤسسات و دانشگاه‌هایی که ساخت‌وساز داشته‌اند نیز سطح اشغال بیشتر از ۵ درصد را در این اراضی رقم نزده‌اند.

ماده ۱۱ قانون زمین شهری می‌گوید، «وزارت مسکن و شهرسازی موظف است بر اساس سیاست عمومی کشور طبق آیین‌نامه اجرایی نسبت به آماده‌سازی یا عمران و واگذاری‌زمین‌های خود مطابق طرح‌های مصوب قانونی اقدام کند.» بنا بر این قانون واگذاری اراضی دولتی باید بر اساس طرح‌های ارائه و مصوب شده، صورت بگیرد. همچنین آیین‌نامه‌ها می‌گویند متقاضی باید زمان‌بندی اجرای طرح را نیز به مرجع قانونی اعلام کرده و در صورت عمل نکردن مطابق این زمان بندی دولت باید نسبت به بازپس‌گیری اراضی خود اقدام کند.

این موضوعی است که مورد توجه مسئولان استان قم در سال‌های اخیر قرار گرفته است. موضوعی که حتی در سفر ریاست جمهور به قم نیز در مذاکرات بحث و بررسی شد. محمد صادقی، مدیرکل راه و شهرسازی استان قم ۲۸ شهریور امسال وعده بازپس‌گیری اراضی هزار هکتاری شهرک حوزوی دانشگاهی را مطرح می‌کند.

وی در جلسه شورای تأمین مسکن قم از آزادسازی زمین‌های سایت هزار هکتاری تا دو ماه آینده خبر داد و گفت: با همکاری دستگاه قضایی، اظهارنامه‌های رسمی برای نهاد‌ها و ارگان‌هایی که این زمین‌ها در اختیارشان است ارسال شده که بعد از آزادسازی، برای ساخت مسکن اختصاص می‌یابد.

احمد امیرآبادی فراهانی، نماینده مردم قم در مجلس شورای اسلامی هم در ۲۵ فروردین ۱۴۰۱ در بازدید از اراضی هزار هکتاری موسوم به اراضی حبس شده در منطقه پردیسان گفت: برخی از نهادها، سالیان سال است که این اراضی را تملک کرده اند، اما هیچ کاری روی آن انجام ندادند و باید این اراضی را به دولت برگردانند.

او با بیان اینکه احتمالاً برخی مؤسسات به دنبال جذب بودجه دولتی برای ساخت‌وساز در این اراضی هستند، گفت: دولت اگر می‌توانست، در تمام طول این سال‌ها، بودجه ساخت را به این موسسات و مراکز اختصاص می‌داد، اما با توجه به شرایط فعلی اقتصادی، دولت تنها امکان پرداخت حقوق کارکنان خود را دارد.

نماینده مردم قم با اشاره به قرارداد اراضی واگذار شده گفت: در این قرارداد‌ها قید شده که ظرف نهایتاً ۳ سال باید زمین‌ها ساخته شود، اما امروز می‌بینیم که برخی از این نهاد‌ها فقط یک قرارداد در دست دارند و یا نهایتا اقدام به حصار کشی کرده‌اند.

اختصاص هزار هکتار به شهرک حوزوی دانشگاهی در شرایطی صورت گرفت که کل مساحت سایت مسکن مهر در پردیسان که برای خانه‌دار شدن اقشار کم‌درآمد اختصاص یافته ۵۰۰ هکتار است. الحاق ۵۶۰ هکتار به محدوده شهر قم برای ساخت ۳۵ هزار مسکن در قالب طرح ملی جهش مسکن دیگر اتفاقی است که اخیراً رقم خورده اما اگر نگاهی به واقعیت‌های موجود بیندازیم متوجه می‌شویم تأمین زیرساخت‌ها در این محدوده برای خانه‌دار شدن مردم هزینه سنگین ۱۳۰۰ میلیارد تومانی دارد درحالی‌که محدوده سایت هزار هکتاری می‌تواند راهی بسیار بهتر برای خانه‌دار شدن شهروندان قمی باشد.

گذشته از اینها اگر متوسط قیمت زمین در شهر قم را ۱۰ میلیون تومان در نظر بگیریم، حبس هزار هکتار زمین در این اراضی به معنی حبس ثروتی با ارقام بسیار سنگین در این محدوده است.

دره سیلیکون (Silicon Valley) نام رایج و غیررسمی منطقه‌ای در حدود ۷۰ کیلومتری جنوب شرقی سانفرانسیسکو است که بسیاری از کشورهای مطرح انفورماتیک جهان در آن قرار گرفته‌اند. این منطقه که به نوعی شکل‌گیری آن از تلاش‌های دانشجویان دانشگاه استنفورد آغاز شد، بیش از ۷۰۰ هکتار مساحت ندارد اما توانسته تمام شئون زندگی انسان در قرن جدید را تحت تأثیر خود قرار دهد. شاید این مقایسه کاملی نباشد اما مثال خوبی برای نزدیک کردن ذهن به اساسی ترین ایراد مدل ذهنی طراحان شهرک حوزوی دانشگاهی است. مدل ذهنی‌ای که به جای پرداختن به ملزومات اقتصاد دانش بنیان، حتی دانشگاه و مراکز علمی و پژوهشی را به سوداگری زمین تشویق می‌کند.