شهر بیست/ سرویس فرهنگ و هنر _ سید حمیدرضا منتظری: فیلم سینمایی «دوزیست»، به عنوان چهارمین فیلم بلند سینمایی «برزو نیک‌نژاد» بعد از کارگردانی فیلم‌های «ناخواسته»، «زاپاس» و «لونه ‌زنبور» و سریال‌سازی در ژانر کمدی‌ برای تلویزیون، یک قصه مبتنی بر غیرت و رفاقت و تقابل مردانگی و خیانت را دستمایه داستان قرار می‌دهد و مخاطب سرخوش از یک شروع جذاب و شاد را برای سرک کشیدن به اعماق زندگی آدم‌ها و کاراکترهایش با خود همراه می‌کند.

فیلم «دوزیست» با مفهوم «چهره دوگانه» یا «شخصیت دو چهره»، قصه یک روایت اجتماعی محوری درباره حسرت از دست رفتن ارزش‌های اخلاقی در جامعه امروز را بهانه می‌کند تا مطالبه‌گر منفعت‌طلبی و خودمحوری رندانه آدم‌های دوزیست باشد که همچون لایف‌استایل دوگانه قورباغه‌ها در آب و روش زندگی قورباغه‌ها در خشکی باشد.

در «دوزیست»، قصه محوری و چالش اولیه فیلم، برنامه‌ریزی برای یک سرقت گروهی و به دست آوردن «پول» از گاوصندوق مرد قلندر و هوس‌باز همسایه است که بهانه‌ای می‌شود برای پرداختن به پشت پرده زندگی آدم‌های داستان و جزئیات شخصیت‌هایی که در خرده‌داستان‌های درهم تنیده فرعی فیلم، بار اصلی روایت را بر دوش می‌کشند.

بازیگرانی که حالا در «دوزیست»، شاهد یک آشنایی‌زدایی تلویحی، از چهره‌های کلیشه و لحن طنز شناخته شده‌شان هستیم! از لودگی نکردن‌های آشنای «پژمان‌جمشیدی» گرفته تا فرار «جواد عزتی» از هیاهوهای همیشگی‌اش که این حجم از بازی‌های روان و متفاوت و دیالوگ‌های مفهومی و کنایه‌های کوتاه و موقعیت‌های فلسفی ارتباط آدم‌ها با یکدیگر، اگر از یک منطق غیرعجولانه روایی و قابل استناد بهره‌مند می‌شد، می‌توانست یک مشق از درس یادگیری تکنیکال کارگردانی و فیلمنامه‌نویسی و بازیگری برای فیلمسازان نسل جوان شناخته شود.

«عطا» (با بازی جواد عزتی) که جوان خوش‌تیپ برای مدلینگ عکاسی پوشاک است، در یک گاراژ متروکه واقع در مرکز شهر به همراه پدرش پیر و بیمارش (با بازی جذاب و دوست داشتنی سعید پورصمیمی) زندگی می‌کنند و از مدتی قبل به «مجتبی» (با بازی پژمان جمشیدی) و «حمید» (با بازی هادی حجازی‌فر) که هر دو با مشکل سرپناه روبه‌رو بوده‌اند، مردانگی کرده و پناه داده است.

«آزاده» (با بازی ستاره پسیانی) دختر همسایه گاراژ و هم‌صحبت پنهانی «عطا» است و در منزل «سیفی» (با بازی مانی حقیقی) مالک اصلی گاراژ، از سر اجبار خانه‌داری و بچه‌داری می‌کند. با اصرار «آزاده» و درخواست از «عطا»، «مریم» دخترخاله فراری‌ آزاده (با بازی الهام اخوان) که از یک رابطه اجباری قدیمی فراری است، به جمع وارد می‌شود و «عطا» موافقت می‌کند چند روزی در یکی از اتاق‌های خانه ساکن شود؛ اتاقی که بعدها متوجه می‌شویم اتاق مادر او و محل وقوع آن خاطره تلخ خداحافظی بوده است.

نیک‌نژاد در «دوزیست»، خرده‌روایت‌هایی از رفاقت‌ها، تعصب‌ها، غرورهای مردانه، حواس‌پرتی‌های عاشقانه و البته خیانت‌های قورباغه‌وار را کنار هم قرار می‌دهد، تا همه چیز برای یک ورود غیرمنتظره و ناگهانی یک زن به زندگی «عطا» و بهم ریختن همه معادلات و روابط زندگی او و دلبستگی‌های نگفته آزاده فراهم شود و او بر سر دو راهی تردید و تصمیم ترحم، مردانگی و خیانت قرار بگیرد!

کارگردان در داستان فیلم، تلاش زیادی برای معارفه گذشته کاراکترها و فضای قصه‌اش می‌کند. اما در نهایت، نمی‌تواند مخاطبش را به تصویر روشن و واضحی از این کاراکترها برساند و موقعیتی درست ترسیم کند. عمده بار اجرای درام فیلم، بر دوش «عطا» به عنوان کاراکتر باغیرت فیلم دنبال می‌شود، اما آنچه در تعریف این کاراکتر باید اتفاق بیفتد و شکل بگیرد، اتفاق نمی‌افتد و شکل نمی‌گیرد و در حقیقت «عطا»، به شمایل یک قهرمان تمام‌عیار شدن دست پیدا نمی‌کند.

«نیک‌نژاد»، با نشان دادن خصایصی که این کاراکتر را به قهرمان تبدیل می‌کند، از بازپرداخت او در متن فیلم‌نامه بازمی‌ماند و قهرمان قصه که درام را پیش می‌برد یک شخصیت تهی از درون است که نه می‌توان به مرام‌ و مردانگی و غیرت و تعصب و کتک‌کاری‌اش اعتماد کرد، و نه درون‌گرایی و سکوت و کیک تولد خریدن‌اش مخاطب را تحت تاثیر قرار نمی‌دهد.

اما «نیک‌نژاد» در یک تجربه جدید و متفاوت از کارنامه‌ رنگارنگ‌اش، حالا در یک موقعیت اجتماعی، سوژه‌ای انتخاب کرده است که به جای خلق یک موقعیت دراماتیک ادبی، خود را به سمت سوژه‌های شبه‌فیلمفارسی نزدیک می‌کند؛ اینکه زنی زیبا وارد رابطه قهرمان داستان و معشوقش می‌شود و با معصومیت و نگاه سرشار از درد و غصه‌اش از او دلبری می‌کند. آن‌وقت قهرمان می‌ماند و پایبندی‌اش به عشق قدیمی و آتشی که در دلش روشن‌ شده است!

آنچه «دوزیست» را گرفتار سقوط می‌کند، در واقع سوژه و ایده اصلی فیلم نیست، بلکه پرداخت ناقص کاراکترها و فضاسازی خلق نشده فیلم است؛ داستان فیلم، به دنبال خلق یک چالش در همزیستی دوستانه انسان‌هایی است که با وجود اینکه در کنار هم زیست می‌کنند و با هم کباب می‌خورند و دلسوز همدیگر هستند، اما درحقیقت هرکس به دنبال کسب منفعت شخصی، تلاش می‌کند چهره واقعی‌ و دیگر خود را از دیگران پنهان نگه ‌دارند.