شهر بیست/ سرویس فرهنگ و هنر _ محمد مهدی عنایت‌پور: «مسافری از قم» شاید بهترین عنوانی باشد که حالا دیگر باید گفت مرحوم فتحعلی اویسی درباره خودش و نسبتش با قم عنوان کرده بود. هنرمندی که در یکی از روزهای دی‌ماه زمستان ۷۶ سال پیش در روستای کوهستانی فردوی قم به دنیا سلام کرد و روز گذشته بر اثر خون‌ریزی مغزی از دنیا رفت.

اگرچه او در میان مصاحبه‌های تلویزیونی و تصویری‌اش کمتر از قم به عنوان زادگاهش یاد کرده اما چه کسی است که نداند نام خانوادگی او، ریشه در روستایی دارد که نامش برگرفته از کلمه فردوس به معنای بهشت است و در ۱۵ کیلومتری جنوب شرقی کهک و ۴۷ کیلومتری جنوب شهر قم سبز شده است.

فتحعلی اویسی در همه این سال‌ها با وجود زندگی در پایتخت اما به محل زادگاهش در فردوی قم رفت‌وآمد داشت و یک‌بار در یکی از مصاحبه‌های خود گفته بود: «قم زیاد می‌روم، اصلاً مسافری از قم هستم، البته روستای پدری مان «فردو» آخرین بار هم همین یک ماه پیش آنجا بودم.»

او به دوران کودکی خود و حضورش در حرم حضرت معصومه(س) هم اشاره می‌کرد و می‌گفت: «من همیشه زیارت می‌روم، از بچگی خاطرات زیادی از حضور در حرم حضرت معصومه(س) دارم بخصوص رفتن به مسجد و کتابخانه آیت‌الله بروجردی که برای من پُر از خاطره است، یک جورایی پاتوقم بود، کاش مردم بیشتر کتاب بخوانند.»

فتحعلی اویسی درس‌خوانده دبیرستان حکیم نظامی قم بود که بعدها برای تحصیل در رشته کارگردانی و بازیگری سینما راهی دانشگاهی در ایالت تگزاس آمریکا شد و بعد از دوران بازگشتش، پشت دوربین کارگردانی مجموعه تلویزیونی «قطار» رفت که با پیروزی انقلاب برای همیشه آرشیو شد.

او بازیگری در سینما را برای اولین بار در جلوی دوربین علیرضا داودنژاد در «قدغن» تجربه کرد و در طول سال‌های بعد از انقلاب در ۵۲ فیلم سینمایی و ۳۵ مجموعه تلویزیونی نقش‌آفرینی کرد.

در کارنامه هنری فتحعلی اویسی بازی در ژانرهای مختلف به چشم می‌خورد. او در ژانر تاریخی که از اتفاق به آن علاقه وافر داشت، «سربداران» را با محمد علی نجفی و «تنهاترین سردار» و «ولایت عشق» را با مهدی فخیم‌زاده تجربه کرد.

این هنرمند قمی سینمای و تلویزیون تجربه همکاری با کارگردانان بزرگ سینمای ایران را در کارنامه داشت که از جمله آنها می‌توان به بازی او در «ناخدا خورشید» ناصر تقوایی، «دل‌شدگان» علی حاتمی، «بانو» داریوش مهرجویی و «سرب» مسعود کیمیایی اشاره کرد.

اویسی اما عمده شهرت خودش را در دهه هشتاد با بازی در نقش «آقای کاووسی» مدیر مسئول نشریه «شهر قشنگ» در مجموعه طنز «بدون شرح» بدست آورد که آن روزها با تکیه‌کلام‌های «دیجیتالم کجا بود؟» و «توجه نکردی چی گفتم» گل کرده بود و خودش هم یک بار در مصاحبه‌ای بیان کرده بود هنوز هم مردم او را به نام «آقای کاووسی»، مدیر نشریه وزین شهر قشنگ می‌شناسند.

این هنرمند قمی سینما و تلویزیون بعد از «بدون شرح»، در تلویزیون با «کمربندها را ببندیم» و «باغچه مینو» و «زیرزمین» بیشتر محبوب شد و در سینما هم چند فیلم طنز را با تهیه‌کننده قمی سینمای ایران یعنی سید محسن وزیری تجربه کرد.

وزیری که از تهیه‌کنندگان قدیمی سینمای ایران به شمار می‌رود، در گفت‌وگوی خود با خبرنگار «شهر۲۰» به همکاری با فتحعلی اویسی در فیلم‌های «حادثه در کندوان»، «کلاهی برای باران»، «شیر و عسل»، «داماد خجالتی» و «دریاکنار» اشاره می‌کند و می‌گوید: «در چندین کار سینمایی که با مرحوم اویسی همکاری داشتیم، انسان با اخلاق و معتقد و شوخ و شادی بود. با ماشین خودش و سر ساعت در صحنه حاضر می‌شد و برعکس خیلی از بازیگران جوان سینما، اداواطوار نداشت و رفتار حرفه‌ای می‌کرد.»

این تهیه‌کننده و فیلمنامه‌نویس ۷۵ ساله سینمای ایران که خودش نیز در قم متولد شده و در میان اهالی سینما شناخته شده است، درباره رفاقت خود با هنرمند قمی شناخته شده سینما و تلویزیون، می‌گوید: «فتحعلی اویسی در دبیرستان حکیم نظامی درس خوانده بود و قم را خیلی دوست داشت. اگرچه این موضوع را کمتر بیان می‌کرد اما در فیلم‌هایی که با من کار می‌کرد، دیالوگ‌های قمی می‌گفت و در جمع‌های دوستانه‌مان با لهجه قمی حرف می‌زدیم و شوخی می‌کردیم».

وزیری به یکی از خاطرات خود با مرحوم اویسی در هنگام ضبط یکی از سکانس‌های فیلم «حادثه در کندوان» در سال ۷۴ اشاره می‌کند و می‌گوید: «یکی از سکانس‌های پرهیجان و جذاب این فیلم، صحنه بزن‌بزن مرحوم اویسی با رضا طوفان بود که قبل از ضبط، من را صدا زد و گفت: به جان خودم اگر «رضا» با این هیکل و اندام ورزشکاری، دوتا مشت به من بزند دیگه نمی‌توانم بلند شوم!(خنده) ما هم دکورپاژ را عوض کردیم و اکشن بزن‌بزن را به تیراندازی تغییر دادیم».

این تهیه‌کننده قمی سینما، بذله‌گویی و شوخ‌طبعی را جزئی از شخصیت مرحوم اویسی عنوان می‌کند و می‌گوید: «فتحعلی بر عکس ظاهر جدی‌اش، مرد آرام و خوش اخلاقی بود. هر زمان با او تماس می‌گرفتم و می‌گفتم برای تو نقش دارم، روی حساب رفاقت و شناختی که از هم داشتیم، قبول می‌کرد. خدا رحمتش کند و روحش شاد باشد.»

مرحوم فتحعلی اویسی صبح روز سه‌شنبه سیزدهم مهر بعد از تحمل یک دوره بیماری و چند روز بستری بر اثر عارضه مغزی در بیمارستان لاله با دنیای فانی خداحافظی کرد و پیکرش امروز در همسایگی مزار «محمود اختیار» شاعر و نویسنده ایرانی در قطعه هنرمندان آرام گرفت.