شهر بیست/ عبدالله جلالی: وقتی از پنجره به تماشای شهر می‌نشینیم یا برای امور روزانه به سطح شهر رفت‌وآمد می‌کنیم، همواره با خود زمزمه می‌کنیم که با چه هوایی روبه‌رو هستیم اما هیچ‌گاه به خطرات و تهدیدهای آن توجه نداریم، باور نداریم که هوای ناسالم به مراتب می‌تواند از کرونا مرگبارتر و خطرناک‌تر باشد.

در طول شبانه‌روز بارها کرونا را به زبان می‌آوریم و از طریق رسانه‌ها در جریان آخرین آمار بیماران و جان‌باختگان کرونایی قرار می‌گیریم، چند نفر فوت شده‌اند، چند نفر مرخص شده‌اند، چند نفر در وضعیت بحرانی و خاص قرار دارند اما در این میان چند بار شنیده‌ایم که برای کاهش آلودگی هوا در استان جلسه تشکیل شده، چه تصمیماتی در جهت کاهش آلودگی هوا و وضعیت شهر قم به لحاظ آلودگی گرفته شده، چند بار هشدارها و اقدامات انجام شده را می‌شنویم؟ قطعاً به یاد نداریم!

متأسفانه هنوز تصور بر این است که کرونا مهم‌تر و مرگبارتر از هوای ناسالم و آلوده است. باور نداریم که سلامت انسان‌ها و محیط زیست در مخاطره جدی قرار دارد، هنوز تأثیر هوای ناسالم و کرونا را مطالعه و بررسی نکرده ایم و مشخص نیست که احتمالاً هوای ناسالم تشدید کننده کرونا هم باشد.

وقت آن رسیده تا با تأملی در آمار فزاینده روزهای «هوای ناسالم» طی سال های گذشته در شهر قم، زنگ خطر را به صدا درآورده و مسئولان و متولیان امر را در جهت تشکیل جلسات ستاد مبارزه با هوای ناسالم در قم ترغیب کنیم.

سؤال اساسی این است که دستگاه‌های متولی موضوع قانون هوای پاک که در سال ۹۶ به تصویب مجلس شورای اسلامی رسیده، طی این مدت چه اقداماتی در جهت کاهش آلودگی هوا انجام داده‌اند و نتایج اقدامات انجام شده چه بوده است؟

ظاهراً صدای کرونا از صدای آلودگی هوا بیشتر و بلندتر به گوش مسئولان رسیده در حالی که صدای آلودگی هوا، تلفات انسانی، مخاطرات زیست محیطی و آسیب های آن به مراتب بیشتر از کرونا خواهد بود. مگر با این موریانه «هوای ناسالم»، مقابله و مبارزه جدی شود.

*هوای ناسالم قم از تهران سبقت گرفت

تا سال ۱۳۹۵ از آلودگی هوای قم خبری نبود، آمارها بیانگر این مهم است که وضعیت هوای قم از سال ۱۳۹۶ تاکنون به‌صورت تصاعدی به سمت ناسالم شدن می‌رود و هر سال نسبت به سال قبل در حال افزایش است.

شهر قم در حالی طی سال ۱۳۹۷، کمتر از ۳۰ روز هوای ناسالم داشت که این آمار در سال ۱۳۹۸ به حدود ۷۰ روز می‌رسد و در سال ۱۳۹۹ به حدود ۹۰ روز افزایش پیدا می‌کند. به زبان دیگر آمار روزهای هوای ناسالم در سال ۱۳۹۸ نسبت به سال ۱۳۹۷ بیش از دو برابر شده و در سال ۱۳۹۹ نیز نسبت‌به سال ۱۳۹۸، افزایش ۳۰ درصدی داشته است.

نکته قابل توجه این است که هوای قم در سال ۱۳۹۹ به میزان یک‌چهارم از سال برای عموم مردم و افراد خاص در وضعیت هوای ناسالم قرار داشته و البته سال ۱۴۰۰ را باید پایان سال تحلیل کرد.

این در حالی است که سال ۱۳۹۹ مدارس و دانشگاه ها تعطیل بوده، کسب‌وکار رونق خاصی نداشته، ادارات و سازمان‌ها به‌طور کامل و تمام وقت فعال نبوده، صنعت هم آن‌گونه که باید فعال نبوده، سفر به قم به عنوان شهر زائرپذیر رونق نداشته و اگر موارد ذکر شده در سال جاری یا سال آتی فعال شوند و خشک‌سالی هم تشدید شود آن موقع مشخص نیست چه اتفاقی رخ خواهد داد.

مطالعه آمارهای موجود نشان می‌دهد که از سال ۱۳۹۰ تا سال ۱۳۹۹، هوای ناسالم شهر تهران روند کاهشی به خود گرفته است، به طوری‌که از ۱۶۴ روز هوای ناسالم در سال ۱۳۹۰ به ۵۵ روز در سال ۱۳۹۸ و به کمتر از ۴۰ روز در سال ۱۳۹۹ رسیده است. این در حالی است که تعداد روزهای ناسالم هوای قم در سال ۱۳۹۷ که کمتر از ۳۰ روز بوده در سال ۱۳۹۹ به ۹۰ روز افزایش یافته، یعنی هوای ناسالم قم طی سال‌های گذشته از تهران به عنوان پرجمعیت‌ترین شهر کشور سبقت گرفته است. بنابراین با این روند تصاعدی و افزایشی، کرونایی دیگر پیش روی مردم قم قرار دارد که سلامت شهروندان را تهدید می‌کند.

*راهکارهای پیشنهادی و عملی مبارزه با هوای ناسالم

طی سال‌های گذشته هر از چند گاهی اداره‌کل محیط زیست قم به مناسبت‌های مختلف هشدارهایی را داده و بعضاً راهکارهایی را ارائه کرده ولی عملاً هشدارها تأثیرگذار نبوده و منجر به کاهش آلودگی هوا نشده است، چرا که مدیریت واحدی که به عنوان مرجع پاسخگو و سیاست‌ها را راهبری و عملیاتی کند، وجود نداشته است. در هر صورت پیشنهاداتی جهت کاهش آلودگی هوای قم اعلام می‌شود و انتظار این است مورد توجه قرار گیرد.

۱. اجرای دقیق و کامل قانون هوای پاک مصوبه سال ۹۶ مجلس با تشکیل ستاد مربوطه و محوریت و مدیریت استانداری

۲. مطالعه جامع جهت شناسایی علل، عوامل و تعیین منابع آلودگی هوا و سهم هر بخش

۳. تنظیم برنامه مدون اجرایی مبارزه با هوای ناسالم به صورت کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت

۴. استقرار صنایع پاک در استان و جلوگیری از بارگذاری واحدهای صنعتی آلاینده

۵. تأمین سوخت نیروگاه حرارتی قم (گاز به جای مازوت) به ویژه در فصل سرما

۶. نوسازی و توسعه ناوگان حمل و نقل عمومی (مترو، اتوبوس و تاکسی)

۷. تعیین تکلیف خودروهای فرسوده و معاینه فنی کلیه وسائط نقلیه موجود در استان با نظارت کامل

۸. جایگزینی موتورسیکلت‌های برقی به جای بنزینی طی یک برنامه میان‌مدت

۹. گسترش و توسعه کمربند سبز شهری

۱۰. تعیین تکلیف اراضی بایر و مزروعی در محدوده شهر قم

۱۱. آموزش شهروندان جهت مصرف بهینه سوخت خانگی به ویژه در فصل سرما

۱۲. توسعه و گسترش فضای سبز شهری اعم از جنگلی و محله‌ای با تخصیص رایگان پساب شهری

۱۳. کاشت گیاهان مرتعی در مناطق و کانون‌های ریزگرد و حاشیه شهر

۱۴. استقرار ایستگاه‌های سنجش آلودگی هوا در نقاط مختلف شهر

۱۵. فعال‌شدن تمامی دستگاه‌های مرتبط و متولی با محوریت استانداری شامل محیط زیست، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، مدیریت شهری، دادگستری، راه و شهرسازی، نیروی انتظامی، صنعت، معدن و تجارت، اداره کل استاندارد، شرکت شهرک‌های صنعتی و سایر دستگاه‌های ذیل موضوع قانون هوای پاک.