به گزارش «شهر بیست»، در پی رحلت عالم ربانی حضرت آیت‌الله سید کمال فقیه ایمانی، مرتضی نجفی قدسی از خادمان و فعالان قرآنی شناخته شده کشور در یادداشتی به شرح فعالیت‌های آن فقیه مرحوم پرداخته است:

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِیمِ

«وَالَّذِینَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ فِی رَوْضَاتِ الْجَنَّاتِ» (شوری، ۲۲)

و کسانی که ایمان آورده و کارهای نیک و شایسته انجام دادند در باغ‌های بهشت هستند.

اولین عالمی که از دوره نوجوانی با او آشنا و مأنوس شدم مرحوم آیت‌الله سید کمال فقیه ایمانی بود که در عموم مردم به «حاج آقا کمال» معروف بود. او سال‌ها در یکی از مساجد محل زندگی ما در اصفهان به‌نام «مسجد آقاعلی بابا» هر سه وقت صبح، ظهر و شب اقامه جماعت داشت.

ارتباط و آشنایی بنده با ایشان از سال ۱۳۵۴ یعنی از سن ۱۲سالگی با حضور در مسجد ایشان آغاز شد، رویه همیشگی ایشان این بود که بعد از اذان صبح و اقامه جماعت در مسجد به تفسیر قرآن می‌پرداختند و در طول این سال‌ها بارها کل قرآن را به‌تفسیر آن هم با بیانی ساده و قابل فهم برای عموم مردم و نمازگزاران بیان می‌کردند، البته فضای مسجد خیلی جذاب و دوست‌داشتنی بود و پذیرایی مختصری هم صورت می‌گرفت و همین‌طور که آقا بر بالای منبر تفسیر قرآن می‌گفت ما هم چای و نان قندی را نوش‌جان می‌کردیم و همزمان از بیانات “حاج آقا کمال” هم بهره می‌بردیم و به‌نظرم این روش سنتی سبک خوبی است که بیشتر در اصفهان مرسوم است یعنی در حین منبر آقا و یا مداحی پذیرایی هم انجام می‌شود و جلسه از حالت خشکی خارج می‌شود و صمیمت جلسه هم بیشتر می‌شود.

ظهرها هم که جمعیت بیشتری در مسجد حضور داشتند پس از نماز ظهر و عصر، در حد پنج دقیقه مسأله شرعی می‌گفتند و سپس در جایگاه خود می‌نشستند و به مراجعات مردمی رسیدگی می‌کردند که گاهی تا یک ساعت هم به طول می‌انجامید، شب‌ها هم پس از اقامه نماز جماعت مغرب و عشا بیان کوتاهی از احادیث اهل‌بیت(ع) داشتند که بیشتر جنبه اخلاقی و سازنده داشت و مجدداً در جایگاه خود می‌نشستند و به پرسش‌های مردم جواب می‌دادند و هر فردی کاری داشت با ایشان مشورت می‌کرد و از راهنمایی ایشان بهره می‌برد، البته مراجعات مردمی و در دسترس بودن ایشان به مسجد ختم نمی‌شد بلکه هر روز یک ساعت به ظهر مانده و عصرها یک ساعت به غروب مانده در کتابخانه بزرگی که به نام مبارک امیرالمؤمنین(ع) ساخته بود، حضور پیدا می‌کرد و باز به مراجعات مردمی رسیدگی می‌کرد.

دفتری در اتاقک شیشه‌ای که همه مردم او را ببینند

کتابخانه ایشان بر خیابان احمدآباد و چهارراه شکرشکن بود و اتاق ملاقات ایشان هم جلوی کتابخانه یک اتاقک شیشه‌ای بود که تمام مردم و مسافرانی که از خیابان رد می‌شدند ایشان را پشت یک میز چوبی ساده در اتاقی ساده با ۱۰ صندلی برای مراجعان می‌دیدند. یادم می‌آید زمانی به ایشان عرض کردم “حاج آقا، این کتابخانه به این وسعت، چرا شما دفترتان را جلوی کتابخانه آن هم در اتاقکی شیشه‌ای که از هر طرف شما را می‌بینند قرار داده‌اید؟!”، که ایشان پاسخ داد “من باید در دسترس مردم باشم و اگر اتاقم دیواری داشته باشد که مانع دید مردم باشد، رهگذران نمی‌دانند من هستم و یا نیستم! بنابراین به‌جای دیوار، شیشه گذاشته‌ام تا هر کسی از خیابان رد می‌شود، ببیند من اینجا نشسته‌ام و اگر کاری دارد بیاید”! ببینید این معنای روحانی مردمی است که واقعاً باید الگوی همه علما و روحانیون مساجد و حتی مسئولان باشند که خود را در معرض و در دسترس همیشگی مردم قرار دهند.

روزی پنج‌بار و در مجموع چندین ساعت در خدمت مستقیم مردم بود، بنابراین مردم هم به ایشان بسیار علاقه داشتند، بیشترین وجوهات خود را به ایشان می‌دادند و ایشان هم با بسط ید به رتق‌وفتق امور مردم می‌پرداخت. هر زن و شوهری که به اختلاف برمی‌خوردند پیش حاج آقاکمال می‌آمدند و او با زبان شیرین و با چهره نورانی و متبسمی که داشت، مشکل آنها را حل می‌کرد و قلوب آنها را به هم پیوند می‌داد.

حلال مشکلات مردم

مرحوم حاج آقا کمال تنها به امور شرعی مردم رسیدگی نمی‌کرد، بلکه بسیاری از مشکلات اجتماعی آنان را نیز حل می‌کرد و تنوع کارهایی که مردم به ایشان رجوع می‌کردند بسیار عجیب و غریب بود و این نتیجه انس مردم با ایشان بود.

قبل از انقلاب و تا سال‌ها بعد از انقلاب هم که هنوز کتابخانه ساخته نشده بود، ایشان حجره‌ای کوچک در مدرسه ملاعبدالله اصفهان جنب بازار داشت که در آنجا هم معمولاً هر روز صبح‌ها حدود دو ساعت تا اذان ظهر در خدمت مراجعات مردم و بازاریان بود و سپس به مسجد می‌رفت و دوباره در مسجد هم عده‌ای دیگر به‌نوبت می‌ایستادند و هر کدام چند دقیقه ایشان را می‌دیدند و گفت‌وگو می‌کردند و می‌رفتند. رویه یک روحانی در مسجد باید این چنین باشد، نه این‌که روحانی مسجد زودتر از نمازگزاران از مسجد خارج شود!

به مرحوم حاج آقا کمال بعد از انقلاب پست‌های زیادی از امامت جمعه اصفهان گرفته تا دیگر مشاغل پیشنهاد شد و ایشان هیچ کدام را نپذیرفت و خود را وقف تمام‌عیار مردم کرده بود و دوست داشت در خدمت پیوسته و مستقیم مردم باشد و بنابراین از رهگذر این اعتماد مردمی به ایشان، موفق شدند چندین بیمارستان مهم و بیش از بیست درمانگاه برای مردم اصفهان و مناطق محروم بسازند.

دایره خدمات ایشان به شهر اصفهان محدود نبود، بلکه در بازسازی مناطق جنگی هم نقش مهمی داشت و حوزه علمیه مهمی را در مشهد به نام حجتیه بنیان نهادند، در اصفهان هم مدرسه دارالحکمه باقر‌العلوم(ع) را تأسیس کردند و در مجموع بیش از یک‌هزار نفر از طلاب را در مدارسشان شهریه می‌دادند.

خدمات علمی آیت‌الله فقیه ایمانی/ سفارش حضرت امام بر نگارش تفسیر قرآن به‌زبان انگلیسی

و اما نگاهی هم به خدمات علمی ایشان داشته باشیم که در جای خود بسیار حائز اهمیت و منحصر به فرد است. یکی از کارهای بسیار مهم «حاج آقا کمال» که البته به‌توصیه حضرت امام خمینی(ره) آغاز کردند، اهتمام بر تفسیر قرآن به‌زبان انگلیسی بود، ایشان در این زمینه گفت “یک بار که خدمت حضرت امام رفته بودم، امام به من فرمودند «آقای فقیه! علمای بزرگوار گذشته شاید غفلت کردند یا توجه خاصی نبوده که تفسیر قرآن به‌زبان انگلیسی و روسی بنویسند، ترجمه بعضاً داریم اما تفسیر نداریم، خواهش می‌کنم شما همه کارهای آخوندی را بگذار کنار و وارد این مرحله شو که این کار زنده شود»، من هم گفتم: «چشم، اطاعت می‌کنم»، باز گفتند «هر کاری هم داری من در خدمتم»، من هم عرض کردم: «خیر، من فقط می‌خواهم دعا بفرمایید تا من بتوانم موفق به این کار شوم»، و ایشان هم فرمودند «سفت و محکم برو جلو بلکه به حول و قوه الهی این کار انجام شود.»”

آیت‌الله سید کمال فقیه ایمانی برایم تعریف کرد که «بلافاصله پس از دستور حضرت امام من مشغول به کار شدم و دیدم ما برای اینکه تفسیری برای همه جهان داشته باشیم، باید از مجموع تفاسیر شیعه و اهل‌سنت، تفسیر جدید را با اقتباس از آنها تدوین کنیم و سپس آن تفسیر را به دست ترجمه بسپاریم که بالاخره پس از بررسی‌های مختلف هشت منبع تفسیری از منابع روایی شیعه و اهل‌سنت انتخاب شد. متون همه این تفاسیر بررسی می‌شد و مواردی که روی آنها حساسیت بود را نمی‌آوردم تا مبادا موجب اختلاف شود و حتی برای اینکه نگویند یک عالم شیعی این تفسیر را نوشته، اسم خود را بر این تفسیر نگذاشتم و امضای آن را به نام «مجموعه‌ من علماء المسلمین» گذاشتم، یعنی جمعی از علمای مسلمان این تفسیر را نوشته‌اند و الحمدلله کارها به‌سرعت پیش رفت. گروهی هم از اساتید زبان انگلیسی در اصفهان همزمان با تدوین متن فارسی تفسیر مشغول ترجمه به زبان انگلیسی شدند که مجموعاً در ۲۰ جلد این تفسیر به نام «نور القرآن فی تفسیر القرآن» منتشر شد و با اقبال عجیبی در اروپا و آمریکا و سراسر کشورهای جهان مواجه شد به‌طوری که گونی‌های نامه از پست از تقاضاهای خارج کشور و انعکاس این تفسیر می‌رسید و ما باید به تک تک این نامه‌ها پاسخ می‌دادیم.»

ترجمه تفسیر قرآن به‌زبان روسی

ترجمه به‌زبان روسی تفسیر «نور القرآن» هم به‌اهتمام گروهی از مترجمان متخصص در سن‌پترزبورگ روسیه انجام شد که با همکاری انتشارات شرق‌شناسی سن‌پترزبورگ و مؤسسه انتشاراتی صدرا در ۱۲ جلد در مسکو منتشر شد و مراسم رونمایی آن نیز در تیرماه سال ۱۳۹۴ در نخستین جشنواره بین‌المللی قرآن مسکو با حضور شخصیت‌های علمی و نمایندگان سیاسی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه با حضور مرحوم آیت‌الله تسخیری برگزار شد. این تفسیر تنها تفسیر ترتیبی و کامل قرآن است که به‌زبان روسی منتشر شده و مورد اقبال گسترده مسلمانان روسی زبان قرار گرفته است.

تأثیر گسترده تفسیر قرآن به‌زبان انگلیسی در جهان

همان‌طور که اشاره کردم تفسیر قرآن به‌زبان انگلیسی در اروپا و آمریکا بسیار اثرگذار بود، به‌طوری که نامه‌های زیادی حتی از زندان‌های آمریکا می‌رسید و تفاضای این تفسیر را داشتند. آیت‌الله فقیه‌ ایمانی این مجلدات انگلیسی تفسیر قرآن را با هزینه خود با پست برای آنها ارسال می‌کرد و حتی برای کتابخانه‌های آنها می‌فرستاد و گاهی آنها اگر پول هم می‌خواستند بدهند آیت‌الله فقیه ایمانی قبول نمی‌کرد، متن آن را هم در اینترنت رایگان برای استفاده همگان قرار داده است.

آیت الله سید کمال فقیه ایمانی به‌سبب نگارش تفسیر «نور القرآن» و انتشار آن به‌زبان انگلیسی در سال ۱۳۷۴ در زمان ریاست‌جمهوری آیت‌الله هاشمی رفسنجانی در زمره خادمان قرآن معرفی شد و مورد تجلیل ایشان قرار گرفت. ایشان همچنین در یازدهمین دوره مجمع اساتید تفسیر حوزه در دارالقرآن علامه طباطبایی مورد تکریم و تجلیل حوزه علمیه قم قرار گرفت و لوح تقدیر ایشان را حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی امضا و اهدا فرمودند.

نامه بیل کلینتون ریاست‌جمهور آمریکا به آیت‌الله فقیه ایمانی

در زمان ریاست‌جمهوری بیل کلینتون، دایره اثرگذاری این تفسیر قرآن به خانه او می‌رسد و روزی می‌بیند که دخترش مشغول خواندن کتابی به‌نام «نور القرآن» است که آن را بررسی می‌کند و می‌بیند این کتاب تفسیر قرآن است و از منشورات مؤسسه تحقیقاتی امام امیرالمؤمنین(ع) در اصفهان است و متعاقب آن نامه‌ای برای آیت‌الله فقیه ایمانی رئیس این مؤسسه می‌‌فرستد و از اینکه این تفسیر را دخترش مطالعه می‌کند خبر می‌دهد و اذعان می‌کند که «من و مادرش متوجه هستیم او چه می‌خواند»، و در نهایت هم از ارسال این یک جلد تفسیر قرآن تشکر می‌کند. البته آیت‌الله فقیه ایمانی برایم تعریف کردند که «ما این تفسیر را شخصاً برای او نفرستاده بودیم، مجلداتی از این تفسیر را برای همه ایالات آمریکا فرستاده بودیم و ظاهراً در یک کنفرانس که مربوط به زنان بوده و دختر کلینتون یعنی چلسی هم در آنجا حضور داشته این کتاب تفسیر چون به‌زبان انگلیسی بوده است به او هدیه داده می‌شود و او هم جذب مطالعه این تفسیر می‌شود». البته آیت‌الله فقیه ایمانی گفتند «من بلافاصله کل ماجرا را برای مقامات عالی‌رتبه کشور منتقل کردم اما از انتشار نامه کلینتون خودداری کردیم تا مبادا تصور شود ما قصد بهره‌برداری داریم.»

به هر حال آیت‌الله فقیه‌ ایمانی یک چهره بسیار خدوم و مردمی بود که شعاع وجودی‌اش نه‌تنها در ایران بلکه در سطح جهان پدیدار است و خدمات و آثار علمی او که تنها یک نمونه آن را در این مقال گفتم و مرکز تحقیقاتی ایشان بسیاری از آثار و متون کهن و حدیثی را احیاء کرده است که یک نمونه آن تصحیح و بازبینی نسخه قدیمی کتاب شریف «وافی» است که مجموعاً در ۱۹ جلد منتشر شده است.

احیاء آثار اهل‌بیت‌(ع) وجهه همت ایشان بود و کتاب «دسته‌گلی از بوستان اهل‌بیت» شامل احادیثی بسیار کاربردی و اخلاقی از ائمه اطهار(ع) در تیراژهای زیاد و به‌زبان‌های مختلف تاکنون منتشر شده است.

تأسیس صندوق خیریه برای جهیزیه نیازمندان و بسیاری از مؤسسات عام‌المنفعه که ایجاد کردند همگی از برکات این شجره طیبه است.
جا دارد در این مقال از برادر بزرگترشان حضرت ‌آیت‌الله سید‌ جلال‌الدین فقیه ایمانی هم یادی بکنیم که داماد مکرم مرجع عظیم‌الشأن حضرت‌ آیت‌الله العظمی سید‌ ابوالقاسم خویی(رض) بودند و ایشان هم وجودی بسیار ارزشمند و نافع جامعه و حوزه‌های علمیه بودند و آثار و باقیات صالحاتشان از مدینه العلم مشهد و مدینه العلم قم و بسیاری دیگر از مؤسسات علمی و حوزوی و خیریه همچنان باقی است.

از مرحوم آیت‌الله سید کمال فقیه ایمانی بحمدالله اولاد صالحی از دختر و پسر باقی‌اند که راه ایشان را به‌نحو احسن ادامه می‌دهند و مردم شریف اصفهان نیز که ده‌ها سال با مرحوم حاج‌ آقا کمال از نزدیک مأنوس بودند، در غم از دست دادن ایشان بسیار متأثرند.

شرح مبارزات انقلابی آیت‌الله فقیه ایمانی نیازمند مقاله مستقلی است چراکه وی یکی از ارکان و محورهای مبارزات انقلاب مردم اصفهان بود که این ماجرا داستان‌های زیادی دارد و من خود نام امام خمینی را قبل از انقلاب و در اوان نوجوانی در جلسات تفسیر قرآن صبح‌های جمعه مکتب الرضا(ع) که مخصوص عده‌ای از بازاریان و معتمدین ایشان بود، شنیدم.

اما آنچه برای نیاز امروز جامعه بشری احساس می‌شد، توجه به سلوک مردمی ایشان بود که امیدوارم الگوی خوبی برای جامعه روحانیت و اهل علم باشد و ارتباط علما و مردم هیچ‌گاه منقطع نشود.

امیدوارم خداوند به لطف و عنایت ولی‌الله الاعظم امام زمان ارواحنا فداه شر این ویروس منحوس را از جامعه بشری و به‌ویژه شیعیان اهل‌بیت‌‌(ع) دور بفرماید که تاکنون نفوس زیادی را از دست داده‌ایم و امیدواریم خدای متعال به خانواده‌هایشان صبر عنایت کند و همه جانباختگان کرونا را هم با شهدا محشور بفرماید و در روضات جنات خود مأوی دهد، فاصبر انّ وعد اللّه حق.