به گزارش «شهر بیست» به نقل از پایگاه اطلاع رسانی آستان مقدس حضرت معصومه(س)، صحن امام هادی علیه السلام قدیمی‌ترین صحن حرم مطهر حضرت معصومه(س) است که در سال‌های اخیر به این نام مزین شده و در گذشته مردم آن را به صحن عتیق می‌شناختند، این صحن از مکان‌هایی است که علاوه بر معنویتی خاص از تاریخ و هنری شناخته شده برخوردار است؛ ازاین‌رو به مناسبت میلاد امام هادی علیه السلام نگاهی مختصر به تاریخچه و برخی از جاذبه‌های هنری این صحن می‌اندازیم.

در سال ۹۲۵ هجری قمری شاه اسماعیل اول ساختمان ایوان قسمت شمالی معروف به ایوان طلا را به طول ۹، عرض ۶ و ارتفاع ۱۴.۸۰ متر به همراه دو مناره به ارتفاع ۳۲.۲۰ متر و قطر یک متر ساخت و صحن عتیق را بنا نهاد و برای نخستین ‎بار صحنی به شکل مربع با ۳ ایوان ایجاد کرد و پس از او شاه طهماسب اول، بنای تاریخی ایوان جنوب مدرسه فیضیه را که به صحن عتیق چسبیده را ساخته است.

این صحن و ایوان‌ها همچنان بر جای بود تا زمان فتحعلی‌‎شاه، ظاهر آن را تغییر داد و به شکل ۸ ضلعی نامنظم درآورد و پس از آن بر ایوان‌های صحن عتیق افزوده شد و اکنون ۷ ایوان در آن است که ۴ ایوان در جنوب و ۳ ایوان در شمال صحن واقع شده است و در سال ۱۲۷۶ هجری قمری ایوان صحن کهنه مزین به طلا شد.(محمدی اشتهاردی، ۱۳۹۱)

در دیگر ایوان‌های صحن امام هادی علیه السلام نیز انواع تزیینات هنری اسلامی مانند مقرنس‌‎کاری و گچ‎بری و آینه‎ کاری به کار رفته و کتیبه‌هایی نفیس به خط کوفی و نسخ و ثلث در آن دیده می‌‎شود.

یکی از آثار هنری فاخری که در صحن امام هادی علیه السلام (عتیق) قابل مشاهده است کتیبه‌ای است که بر حاشیه فوقانی این صحن با خطی خوش و زیبا و در هم فرو رفته، ۲۹ بیت از شگفت ترین قصائد تاریخ علم و ادب و هنر سروده شاعر توانا مرحوم میرزا محمد صادق پروانه کاشی متخلص به «ناطق» اصفهانی نوشته شده که آن را قصیده معجزیه نامیده‌اند.

این قصیده که در سال ۱۲۱۸ هجری قمری به مناسبت تعمیر و تذهیب گنبد حرم مطهر توسط اصفهانی سروده شد، عدد هر مصراع آن طبق حروف ابجد ۱۲۱۸(تاریخ اتمام گنبد مطهر) است. این قصیده در شصت و دو بیت (۱۲۱۸) و یکصد و بیست و چهار مصراع (۱۲۱۸) سروده شده و ۲۹ بیت آن در حاشیه فوقانی صحن عتیق آستان حضرت معصومه سلام‌الله علیها بر روی کاشی نوشته شده است. و بیت « این قبه گلبنی است به زیور بر آمده/ یا پاک گوهریست پر از زیور آمده» اولین بیت این قصیده طولانی است.

بعد از انقلاب اسلامی ایران نیز تغییراتی در صحن عتیق انجام شد و در سال ۱۳۸۷ هجری شمسی مقرنس‌های ایوان بازسازی و طلاکاری شد.