به گزارش «شهر بیست» به نقل از حرم مطهر حضرت معصومه(س) به عنوان نگین طلایی شهر، کانون محوری تمام تعاملات اجتماعی، مذهبی، فرهنگی، سیاسی و حتی اقتصادی محسوب می‌شود. نخستین موضوع برای چنین کانون قدسی و پراهمیتی دسترسی مناسب به آن از جهات مختلف است.

شما هم اگر گاهی از ضلع شرقی و سمت و سوی بلوار عمار یاسر به حرم مطهر مراجعه کرده باشید، متوجه آشفتگی محدوده میان صحن شرقی و بلوار عمار یاسر و بلاتکلیفی وضعیت دسترسی ترافیکی در این محدوده شده‌اید. وضعیت نامطلوب پارک خودروها و مسیری که برای پیاده جداسازی نشده از یک طرف، آشفتگی بصری ناشی از تخریب دندانه‌ای املاک از طرف دیگر فضا را از آنچه انتظار داریم بلافاصله از حرم مطهر ببینیم دور کرده است.

بست شرقی حرم مطهر یا پروژه‌ای که گاهی تحت عنوان پارکینگ شرقی درباره آن صحبت می‌شود، همان فضایی است که قرار است بلاتکلیفی و آشفتگی در این محدوده را به پایان رسانده و برخی خدمات مورد نیاز در مجاورت حرم مطهر را تامین کند.

نخستین گام‌های عملیاتی شدن بست شرقی حرم مطهر بعد از طراحی بلوار پیامبر اعظم(ص) و از سال ۷۴ بود که شرکت صبوران به نمایندگی از منطقه دو شهرداری تهران فرآیند تملک این منطقه را آغاز و بیش از ۷۰ درصد آن را آزاد کرد. در سالهای بعد در قراردادی با شهرداری تهران، تمام املاک از شرکت صبوران به سازمان بازنشستگی شهرداری تهران و سپس شهرداری قم منتقل شد.

پس از آن این محدوده بدون تعیین تکلیف رها شد و به دلیل بالا بودن هزینه‌های سرمایه گذاری به صورت جدی به آن پرداخته نشد. در سال ۹۶ به دلیل ایجاد مشکلات فراوان در بدنه شرقی حرم، پس از انجام مطالعات فنی و مهندسی به درخواست اداره سرمایه گذاری شهرداری قم، تصمیم گرفته شد ساخت پارکینگ شرقی از سر گرفته شود.

در زمینه طراحی هم تا کنون طرح‌های زیادی و مصوبه‌های بیشتری برای این پروژه طراحی شده است. در سال ۷۴ طرح محور حرم جمکران توسط مشاور ملک پور و همکاران تهیه شد. این طرح شامل پیشنهاد بلواری به عرض ۵۰۰ متر و  احداث بدنه در طول مسیر بود که به دلیل ایده‌های بلندپروازانه طراحان و تخریب وسیع و گسستن ساختار نیمه جنوبی شهر قم اجرا نشد اما تملک و تخریب بخش‌های ابتدایی مسیر حدفاصل خیابان ارم در مجاورت حرم مطهر تا میدان معلم آغاز شد. در این سالها این محدوده ارزشمند همچنان بلاتکلیف باقی مانده است.

پس از آن طرحی دیگر برای محور حدفاصل حرم مطهر تا میدان معلوم توسط مشاور عمارت خورشید تهیه شد. تغییرات گسترده در محدوده از قبیل پیشنهاد توسعه شرقی حرم مطهر و مغایرت اساسی ایجاد شده ناشی از اقدامات توسعه‌ای باعث شد، طرح دوم نیز تحقق پذیر نباشد.

سال ۷۷ در بازبینی طرح تفصیلی، طرح بلوار پیامبراعظم(ص) هم به تصویب کمیسیون ماده ۵ استان رسید. بر اساس این طرح بلوار پیامبر اعظم(ص) مثابه خیابان شهری از نوع شریانی درجه یک و با عملکرد اقامتی فرهنگی تجاری پیش بینی شد.

پس از آن مشاور فجر توسعه پیش بینی یک فضای شهری مقابل حرم مطهر را به برنامه خود اضافه کرد. این فضا امروز همان بست شرقی محسوب می‌شود. این محدوده در گذشته جزو دو محله گذر خان و عشقعلی بوده که بافت آن تخریب شده و رویای پروژه پر آوازه اش نیز تا کنون به سرانجام نرسیده.

اگر به صحبت‌های غلامرضا جان قربان، معاون شهرسازی و معماری شهرداری قم در سال ۹۸ مراجعه کنیم، وی میزان پیشرفت تملک این پروژه را ۷۰ درصد و مساحت آن را ۴۳ هزار متر عنوان می‌کند.

«بست شرقی حرم مطهر از ادامه بلوار پیامبر اعظم(ص) یک سطح دارد که به ضلع شرقی و سپس به صحن امام موسی کاظم(ع) و بعد خیابان ارم و حرم مطهر ختم می‌شود که وسعت این طرح ۴۳ هزار متر مربع است.»

معاون شهرسازی و معماری شهرداری قم با اشاره به تملک ۷۰ درصد املاک واقع در پارکینگ شرقی حرم مطهر، افزود: تاکنون نزدیک به ۳۰ هزار متر مربع تملک املاک واقع در این طرح توسط شهرداری انجام شده است.

او بیان کرد: اجرای این طرح بر اساس کمیسیون ماده پنج انجام می‌شود به این ترتیب که سه طبقه زیر زمین باید ساخته شود که طبقه منفی یک برای ارائه خدمات اساسی حرم مطهر در نظر گرفته شده و ۲ طبقه دیگر به عنوان پارکینگ استفاده می‌شود.

جانقربان ادامه داد: بخشی از طبقه منفی سه برای توقف و پیاده کردن مسافران وسائل حمل و نقل عمومی در نظر گرفته شده است.

آنطور که وی می‌گوید در این طرح بیش از دو هزار واحد پارکینگ ساخته خواهد شد. امروز اما میدانیم که طرح پروژه بست شرقی تغییر کرده و کاهش قابل توجهی پیدا کرده است. تعداد پارکینگ تامین شده در پروژه هم به هزار خودرو رسیده است.

در یکی از جلسات سال گذشته شورای شهرداران شهرداری قم مسئله پروژه بست شرقی دوباره مورد بحث قرار گرفته است.

محمد رضا معرفت، مسئول امور سرمایه گذاری شهرداری قم در این جلسه به مطالعات اقتصادی این پروژه اشاره کرد و گفت: از نظر سرمایه‌گذاری هم چند مسیر را داریم طی می‌کنیم و با دو گروه سرمایه‌گذار در حال صحبت هستیم و از سوی دیگر طرح عرضه در فرابورس را هم در برنامه داریم اما این موضوع در گروی دریافت مصوبه ماده ۹ است.

شهردار قم هم در این جلسه به اهمیت این پروژه اشاره کرد. اهمیتی که موجب شده از ۱۰۵ میلیارد تومان اعتبار مربوط به پارکینگ در سال گذشته ۴۰ میلیارد تومان به مسئله پارکینگ شرقی اختصاص پیدا کند.

«سروسامان یافتن شرق حرم و بهبود سیما و منظر محیط اطراف حرم ضرورت مهمی است که اجرای این پروژه را با همه گستردگی آن بیشتر مطرح می‌کند.» این را شهردار قم گفته و افزود: شرق حرم امروز اوضاع خوبی ندارد و یکی از کارهای اولویت‌دار شهرداری در سال ۱۴۰۰ باید ساماندهی شرق حرم باشد تا به جایگاهی در شان قم تبدیل شود.

به گفته دکترسید مرتضی سقائیان‌نژاد یکی از بخش‌هایی که در مورد آن در سال‌های گذشته نگرانی داشتیم ورودی‌های قم بود که در آن بخش کارهایی شده اما موضوع مهم دیگری که وجود دارد اطراف حرم است و به همین منظور ساماندهی پارکینگ شرقی جز برنامه‌های اولویت‌دار شهرداری است.

این روزها که سازمان بهسازی و نوسازی اطراف حرم مطهر کارگزار اجرای این طرح است، مسئله تغییر طرح و افزایش تحقق پذیری آن نیز بسیار شنیده می‌شود.

علیرضا خاکی، مدیرعامل سازمان بهسازی و نوسازی اطراف حرم مطهر در گفت‌وگو با شهرنیوز، با اشاره به بازنگری در اجرای پروژه بست شرقی حرم مطهر حضرت معصومه(س) اظهار داشت: افزایش تحقق‌پذیری و فرصت‌های سرمایه‌گذاری در این پروژه که درنتیجه بازنگری در آن ایجاد شد، امکان شروع پروژه را از ابتدای سال آینده برای شهر فراهم می‌کند.

مدیرعامل سازمان بهسازی و نوسازی اطراف حرم مطهر افزود: با این بازنگری درصدی از سطح ساخت‌وساز را کاهش دادیم و ازاین‌جهت به تحقق‌پذیری نزدیک‌تر شد و از طرفی هم پروژه را به سمتی بردیم که از روش‌های سرمایه‌گذاری و هم از منابع داخلی شهرداری بتوانیم برای پیشبرد پروژه استفاده کنیم.

خاکی یکی از اصلی‌ترین اهداف پروژه بست شرقی حرم را رفع مشکل در اتصال بلوار پیامبر اعظم(ص) به حرم مطهر عنوان کرد و افزود: دسترسی به حرم در سه سمت دیگر با پروژه‌هایی که در سال‌های اخیر اجرایی شده، ایجادشده اما در سمت شرق از میدان معلم تا حرم بلاتکلیف است.

وی بابیان اینکه حل کردن اتصال پیاده و سواره به حرم در این پروژه اولویت است، تأکید کرد: برای ضمانت اجرای بیشتر پروژه فرصت‌های سرمایه‌گذاری را در آن دیده‌ایم و از دیگر ویژگی‌های طرح جدید قابلیت فازبندی آن است.

مدیرعامل سازمان بهسازی و نوسازی اطراف حرم مطهر بابیان اینکه طرح موجود تا نقشه‌های فاز دو اجرایی است، تأکید کرد: مدیریت شهری در این دوره می‌تواند تصمیم بگیرد که با چه روشی وارد اجرا بشود؛ این طرح از ایده‌پردازی گذشته است و به اجرای ایده‌ها پرداخته است.

وی با اشاره به حساسیت ویژه این طرح، افزود: تنها قسمتی از شهر که بیشترین مصوبات کمیسیون ماده ۵ و شورای عالی شهرسازی را دارد همین پروژه بست شرقی حرم است که ۷ مصوبه نیز دریافت کرده است که همه این طرح‌ها به لحاظ ایده پردازی مشکل نداشته اما به لحاظ تحقق‌پذیری مشکل دارد.

با توجه به دیدگاه شهردار قم و اولویت‌های کاری شهرداری، سال ۱۴۰۰ باید سال باز شدن گره پروژه بست شرقی باشد. این پروژه البته با توجه به وضعیت اقتصادی دچار افزایش قیمت‌های جدی شده اما اجرای آن در عین حال می‌تواند ارزش افزوده بسیاری نصیب شهر کرده و پذیرندگی فضای پیرامون حرم مطهر را ارتقا دهد.