شهر بیست/ سرویس اجتماعی _ محمد مهدی عنایت‌پور: شاید کمتر کسی باشد که آخرین روز دی‌ماه ۹۵ را فراموش کرده باشد، روزی که ساختمان پلاسکو مشهورترین آسمان خراش قدیمی پایتخت آتش گرفت و ساعاتی بعد در میان بهت و حیرت همگان فرو ریخت.

حالا چهار سال از آن روز می‌گذرد اما هنوز آتش پلاسکو سرد نشده، آتشی که هر لحظه ممکن است این بار از درون یکی از پاساژها و مراکز تجاری ناایمن شهر قم شعله بگیرد و بر روی ساکنانش هوار شود. شهری که بیشتر مراکز تجاری قدیمی‌سازش از پاساژ «موسی بن جعفر» «حجت» و «ملت» تا بازار کهنه‌اش در دل شهر قرار دارند و هر لحظه می‌تواند سرنوشت پلاسکو در انتظارشان باشد. مراکزی که هم در یک قدمی خطرند و هم مسیر امدادی مناسبی در هنگام حادثه ندارند.

به گفته مدیرعامل سازمان آتش‌نشانی قم، چند سالی می‌شود که زنگ خطر حادثه برای متولیان ۱۶ پاساژ و مرکز خرید ناایمن قم به صدا در آمده و اخطار پشت اخطار که تا دیر نشده برای نجات جان خودتان و همشهریان‌تان، فکری کنید. خطری که البته این روزها پای دادستانی را هم برای حفظ جان و امنیت شهروندان به ماجرا باز کرده و برای متولیان بی‌خیال، ضرب الاجل تعیین شده است.

عباس جعفری که حالا ۹ سالی می‌شود بر صندلی مدیریت سازمان آتش‌نشانی قم تکیه زده، در صبح یکی از روزهای زمستانی میزبان خبرنگار «شهر۲۰» در دفترش شد و درباره موضوعات پرچالشی نظیر «ایمن نبودن مراکز تجاری قم»، «خطر ریزش بافت فرسوده»، «معضل حریق شهرک‌های صنعتی» و «ضرورت خرید نردبان‌‌های مدرن به جای نردبان‌های قدیمی سازمان آتش‌نشانی» پاسخ گفت. 

او در این گفت‌وگو به افزایش آسمان‌خراش‌ها در شهر هم اشاره کرد و قم را چهارمین شهر کشور از نظر دارا بودن ساختمان‌های بلند مرتبه عنوان کرد.

جعفری همچنین به تلاش‌های این سازمان برای استخدام آتش‌نشانان جوان اشاره کرد و درباره احتمال جذب آتش‌نشان‌ زن هم گفت که آتش‌نشانی کار زنان نیست. ماحصل این گفت‌وگوی مفصل ۸۰ دقیقه‌ای را در ادامه به مناسبت ۳۰ دی سالروز حادثه پلاسکو می‌خوانید:

*با توجه به تجربه تلخ پلاسکو، آیا امکان وقوع چنین حادثه‌ای در قم هم وجود دارد؟

بله این خطر در کمین مراکز خرید و تجاری ناامن قم قرار دارد. حادثه پلاسکو به دلیل یک اقدام ناایمن اتفاق افتاد و شروع یک کار کوچک منجر به یک حادثه عظیم و ناگوار شد که متأسفانه بر اثر آن، تعدادی از آتش‌نشانان عزیز و هم وطنان‌مان جان خود را از دست دادند.

سازمان آتش‌نشانی اقدامات خود را در نظارت بر ایمنی پاساژها و اصناف از سال ۹۲ آغاز کرد و از سه سال قبل، این موضوع به طور جدی مورد پیگیری قرار گرفت. در شهر قم بیشتر پاساژها و مجتمع‌های تجاری در هسته مرکزی شهر قرار دارند و بسیاری از همشهریان ما برای خرید به این پاساژها مراجعه می‌کنند که عمدتاً قدمت بالایی دارند و بعضاً به ۴۰ تا ۵۰ سال هم می‌رسد.

با توجه به اینکه این مراکز تجاری قدیمی‌ساز هستند، مسائل ایمنی از جمله ایمنی حریق ودستورالعمل‌های مقررات ملی ساختمان بویژه آیین‌نامه ۲۸۰۰ ایران که در سال ۸۲ تدوین و ابلاغ شد، در آنها رعایت نشده. به همین دلیل باید نسبت به این موضوع حساس باشیم و بحث ایمنی پاساژها را دنبال کنیم.

*در حال حاضر در چند پاساژ و مرکز خرید امکان بروز حادثه وجود دارد؟

۱۶ پاساژ و مرکز خرید ناایمن در قم فعالیت دارند.

*شما سال گذشته در مصاحبه‌ای اعلام کردید با اینکه قم مبدع طرح امنیت بازارها در کشور محسوب می‌شود ولی در این شهر اجرایی نشد. چرا تاکنون این طرح در قم اجرا نشده؟

سازمان آتش‌نشانی قم در سال ۹۷، دستورالعمل ایمنی بازارها را تدوین کرد؛ دستورالعملی که در سازمان شهرداری‌ها و وزارت کشور مصوب شد و ملاک عمل سایر شهرها و کلانشهرهای کشور هم قرار گرفت اما متأسفانه در شهر قم هنوز نتوانسته‌ایم به خوبی اجرا کنیم.

برای اجرای این دستورالعمل با دستگاه‌های مرتبط از جمله سازمان صمت، اداره کار و خود هیئت امنای پاساژها مکاتبه شده و حتی به دادستانی اعلام کردیم که جان مردم در خطر است. دادستانی هم از این جهت که مدعی العموم محسوب می‌شود و برای جان همشهریان اهمیت قائل است، تأکید بسیار زیادی داشت که این دستورالعمل‌ها با توجه به تعدد مراجعه مردم به پاساژها و مراکز تجاری، اجرایی شود تا خدای ناکرده حادثه پلاسکو تکرار نشود.

*دادستانی برخورد قضایی هم خواهد کرد؟

دادستانی دستورات قضایی لازم را برای تقویت ایمنی بازارها و مراکز تجاری ناایمن قم صادر و متولیان این مراکز را ملزم کرد که هرچه سریعتر نسبت به ایمن سازی اقدام کنند، چراکه این مسئله واقعاً شوخی‌بردار نیست.

در آخرین جلسه‌ای هم که چند روز قبل با حضور مسئولان دادستانی، سازمان آتش‌نشانی، شهرداران مناطق، اعضای هیئت امنای پاساژها و تعدادی از کسبه برگزار شد، دادستانی یک بازه زمانی را برای ایمن‌سازی بازارها و مراکز تجاری در نظر گرفت تا در جلسه بعدی، اقدامات صورت گرفته گزارش شود.

*بعد از برگزاری این جلسه پیگیری خاصی از سوی متولیان مراکز تجاری قم صورت گرفت؟

فعلاً متولیان پاساژ «ملت» و پاساژ «کویتی‌ها» از سازمان آتش‌نشانی درخواست بازدید کردند. البته پیش‌تر نیز از این پاساژها بازدید شده و شاید ۳۰ مورد تذکر هم داده شده اما یک بار دیگر بازدید خواهیم کرد تا موارد ناایمن را به متولیان اعلام کنیم.

*رئیس سازمان صمت قم سال گذشته اعلام کرد که ۱۰ مرکز تجاری پرخطر در شهر قم شناسایی‌شدند که چهار مرکز «تجاری ایران یدک»، «حجت»، «موسی بن جعفر(ع)» و «بازار بزرگ قم» در شرایط حاد قرار دارند. تاکنون برای ایمن‌سازی همین مراکز اقدامی انجام شده؟ 

همان‌طور که اشاره کردم برخی پاساژها مثل پاساژ موسی بن جعفر، پاساژ ملت و پاساژ حجت که قدمت زیادی دارند یا حتی برخی مراکز تجاری که در ده‌ بیست ساله گذشته احداث شدند، واقعاً در بحث ایمنی وضعیت خوبی ندارند.

کارشناسان ما بازدید داشتند و تذکرات لازم را دادند، برخی پاساژ‌ها اقداماتی را شروع کردند اما همت و تلاش مالکان این مراکز را می طلبد که به فکر جان خودشان و مشتریان‌شان باشند. خیلی از این موارد ناایمن را بدون هزینه یا با کمترین هزینه می‌شود، رفع کرد.

*چرا متولیان این مراکز نسبت به ایمن‌سازی مقاومت می‌کنند؟ 

متولیان این مراکز دغدغه هزینه‌ها را دارند اما مواردی از دستورالعمل‌های ایمن‌سازی، اصلاً هزینه‌ای ندارد. یکی از خطراتی که این مراکز را تهدید می‌کند، انبارچینی‌های ناایمن، نادرست و غیراصولی است که یا باعث حادثه می‌شود یا آن را تشدید می‌کند.

اینکه کسبه در راه‌پله‌های داخلی، تعداد زیادی از وسایل و اجناس‌شان را دپو می کنند، علاوه بر اینکه در هنگام حادثه به رشد و سرایت و گسترش حادثه آتش سوزی منجر می‌شود، امدادرسانی را هم کُند می‌کند در حالی که می‌توان با انبارچینی ساده و درست و اصولی، خطر را برطرف کرد.

در موارد دیگری می‌شود با ایجاد فاصله میان اجناس دپو شده در انبارها با سیم برق و لوله گاز از خطرهای احتمالی جلوگیری کرد یا با خرید چند کپسول آتش‌نشانی و آموزش استفاده از آنها، ضریب خسارت و خطر را کم کرد. آموزش‌های آتش‌نشانی هم به صورت رایگان برگزار می‌شود و این آموزش‌ها به کسبه کمک می‌کند که اگر خدای ناکرده اتفاقی افتاد، حداقل خودشان بتوانند از یک کپسول آتش‌نشانی برای جلوگیری و سرایت آتش سوزی استفاده کنند.

در تعدادی از این مراکز ناایمن، کنتور و سیم‌های برق به صورت ناهمگون آویزان است، عایق ندارند و خیلی راحت امکان اتصالی و آتش سوزی وجود دارد در حالی که سیم‌های برق باید جداسازی شود با با هماهنگی کارشناسان توانیر، آمپرهایشان کم و زیاد شودیا مثلاً کاربری‌های ناهمگون در مجتمع‌ها و پاساژها، ابعاد حادثه را توسعه می‌دهد و کمک می‌کند به اینکه در چنین جایی، حادثه‌ای اتفاق بیفتد.

*یکی از مواردی که پاساژها را تهدید می‌کند، نبود سیستم اعلام و اطفای حریق است. در حادثه آتش‌سوزی اخیر پاساژ علاءالدین تهران به دلیل فعال شدن این سیستم، اتفاق ناگواری نیفتاد. مالکان مراکز ناایمن قم را ملزم به نصب این سیستم کردید؟

این موضوع در مرحله دوم ایمن‌سازی قرار دارد. به مالکان اعلام کردیم که سیستم‌های اعلام و اطفای حریق در جلوگیری و کنترل آتش‌سوزی بسیار مؤثر است. مثلاً وقتی در نیمه شب، آتش سوزی با کندسوزی شروع شود، این سیستم‌ها اعلام حریق می‌کند؛ در این شرایط، هم نگهبان مجموعه می‌تواند سریعاً نسبت به خاموش کردن آتش اقدام کند و هم آتش‌نشانی زودتر مطلع می‌شود و در همان ابتدای کار می‌شود، آتش‌سوزی را جمع کرد.

در قدم اول قرار شد مالکان این مراکز، مسائل ایمنی ابتدایی را که بدون هزینه یا کم هزینه است، انجام دهند و در قدم بعدی، بحث سیستم های اعلام و اطفای حریق را نصب کنند.

*ما در این سال‌ها، بارها شاهد آتش‌سوزی بازار کهنه و حتی مصدومیت آتش‌نشانان بودیم، به طور خاص درباره ایمن‌سازی بازار کهنه چه اقدامی صورت گرفت؟ 

بازار کهنه به سبب پیشینه تاریخی، زیر نظر سازمان میراث فرهنگی و گردشگری است ولی از گذشته بخاطر دارا بودن کاربری‌هایی مانند چوب‌بُری، انبار کردن چوب و وسیله تهیه جارو، پتانسیل آتش‌سوزی بسیار بالایی دارد و به همین دلیل، بارها حادثه آتش سوزی اتفاق افتاده و تعدادی از همکاران ما در آنجا متأسفانه صدمات خیلی شدیدی دیدند.

با تذکرات متعدد و پیگیری‌های انجام شده و دستورالعملی که معاون خدمات شهری داد، تا حدودی بازار کهنه، سر و سامان گرفته ولی کامل نیست. از نظر سازمان آتش‌نشانی، انبار‌های چوب و کارگاه‌های بزرگ چوب‌بری باید از بازار کهنه حذف شود و به شهرک صنوف منتقل شود. به هیچ عنوان صلاح نیست این کاربری‌ها در هسته مرکزی شهر فعالیت داشته باشند.

*با توجه به اینکه ساختمان‌های تعدادی از ادارات دولتی هم قدیمی و ناایمن هستند، در این رابطه هم ورود داشتید یا تذکراتی دادید؟

بله به همین خاطر، کارگروهی در استانداری تشکیل شد که وضعیت ایمنی ساختمان های اداری سطح شهر را بررسی می‌کند. کارشناسان ما، تعدادی از این ساختمان‌ها را بازدید کردند و موارد ناایمن را هم گزارش دادند. دوستان ما در مجموعه فنی و عمرانی استانداری در حال پیگیری هستند و این ساختمان‌ها به نوبت در حال بررسی قرار دارند.

*نسبت‌به مدارس هم نظارت دارید که اتفاق تلخی مثل حادثه مدرسه روستای «شین آباد» تکرار نشود؟

بله این موضوع صد در صد جزو وظایف ماست. مکاتبات زیادی با آموزش و پرورش برای بازدید از مدارس داشتیم. همکاران ما هم برای بازدید و نظارت و هم بحث آموزش در مدارس حضور فعالی داشتند و طی سال‌های ۹۵ تا ۹۸ به ترتیب ۱۸۲، ۲۶۵، ۳۰۰ و ۳۵۰ بازدید ایمنی از مدارس استان انجام شده که خوشبختانه اقدامات خیلی خوبی هم درباره بحث ایمن سازی صورت گرفته است.

*شما یک بار در مصاحبه‌ای، بافت فرسوده شهر را مهم‌ترین نقطه در معرض آسیب عنوان کرده بودید. کدام مناطق قم بیشتر در معرض خطر هستند؟

۱۵۸۰ هکتار بافت فرسوده مصوب در شهر قم وجود دارد که از این میزان، ۳۰۰ هکتار بافت تاریخی است. ما حقیقتاً در بحث ایمنی سازه‌ای و مقاوم‌سازی بافت فرسوده که بیشتر در هسته مرکزی شهر و مناطق «هفت» و «یک» و بعد از آن در مناطق ۲ و ۶ وجود دارد، نمی‌توانیم دخالت خاصی داشته باشیم، چون قدرت اجرایی نداریم اما بالأخره باید راجع به این موضوع فکر اساسی کرد.

این بحث می‌طلبد که ارگان‌هایی مانند سازمان نظام مهندسی ساختمان قم، اداره‌کل مسکن و شهرسازی و همکاران ما در شهرداری به صورت جدی وارد این موضوع شوند و مقاوم‌سازی را پیگیری کنند. با این حال، ما تذکرات لازم را دادیم اما متأسفانه هر چند وقت یک بار شاهد ریزش ساختمان هستیم که حتی منجر به فوت همشهریان ما می‌شود.

*با توجه به اینکه در مناطق بافت فرسوده قم، خیابان‌ها و معابر کم عرضی وجود دارد که خودروهای امدادی قادر به رسیدن در محل وقوع حادثه نیستند، برای این موضوع چاره‌اندیشی کردید؟ 

بله همکاران ما در سازمان بهسازی و نوسازی اطراف حرم مطهر، اخیراً اقداماتی را در بحث بازسازی و کف‌سازی محله‌های قدیمی اطراف قم شروع کردند و در تعداد زیادی از این محله‌ها، شیرهای هیدرانت نصب شده تا در صورت خطر و آتش‌سوزی، اگر خودروهای سازمان آتش‌نشانی نتوانستند وارد کوچه‌ها شوند، حداقل بتوانند به منابع آب برای اطفای حوادث آتش سوزی دسترسی داشته باشند.

ضمن اینکه تجهیزات و امکانات سازمان برای مقابله با خطرات احتمالی آتش سوزی در بافت فرسوده تقویت شده و تعدادی موتورسیکلت مجهز به دستگاه های ATF خریداری شد تا سریعتر به محل حادثه برسد و کار عملیات اطفا و نجات را انجام دهد. تعدادی پمپ‌های پرتابل هم خریداری شده تا بتوانیم از این‌ها، هم در بازارها مثل بازار بزرگ قم و پاساژها و هم در بافت فرسوده استفاده کنیم.

خوشبختانه در سال‌های اخیر تجهیزات و امکانات خوبی مثل ست‌های هیدرولیک و پنوماتیک نجات هم خریداری شد تا اگر خدای ناکرده با حوادث بزرگ‌تری مواجه شدیم، بتوانیم استفاده کنیم.

*در سالیان اخیر شاهد قد کشیدن ساختمان‌های بلندمرتبه در قم هستیم، آیا نظارت لازم را در بحث ایمنی این ساختمان‌ها دارید؟

بله در گذشته ساختمان‌های بلند و بیشتر از دو طبقه به ندرت در قم وجود داشت اما با توجه به بحث‌های رشد قیمت مسکن و افزایش جمعیت و مهاجرپذیری استان، مسئولان به این فکر افتادند که بتوانند در کنترل قیمت زمین مؤثر باشند و به بحث بلندمرتبه سازی روی آوردند و شهر به این موضوع گرایش پیدا کرد. براساس آخرین آمار و اطلاعات موجود، قم چهارمین شهر بلند کشور در بلندمرتبه‌سازی است که این می‌طلبد اقدامات اصولی در این رابطه انجام شود.

سازمان براساس دغدغه‌ای که در بحث ایمنی این ساختمان‌ها داشت، از سال ۹۲ مجوزهایی را اخذ کرد تا بتواند در شش حوزه، نظارت داشته باشد، گرچه این کار با مقاومت‌های بسیار زیادی روبه‌رو شد اما شهرداری‌های مناطق مکلف شدند در هنگام صدور پروانه و حتی صدور عدم خلاف پایان کار، از سازمان آتش‌نشانی مجوز بگیرند.

ما نسبت‌به ساختمان‌هایی که از سال ۹۲ به بعد ساخته شده نظارت کامل داشتیم و داریم و هیچ مجوزی برای ساختمان‌های بلند مرتبه از سه سقف به بالا بدون رعایت مقررات ایمنی مدنظر آتش‌نشانی داده نشده. البته لازم است که بازدیدهای دوره‌ای برای نظارت بر سیستم‌های ایمنی تعبیه شده در این ساختمان‌ها انجام شود که تاکنون ۱۵۴۸ مورد بازدید مجدد از ساختمان های بلند مرتبه داشتیم. این آمار غیر از بحث بازدیدهای اولیه و صدور مجوز و ارائه دستورالعمل‌هاست.

*آماری از ساختمان‌های بلند مرتبه ناایمن در قم دارید؟

بیشتر ساختمان های مشکل‌دار ما همان‌هایی هستند که قبل از سال ۹۲ ساخته شدند و تعداد دقیقی از آنها نداریم. البته در این ساختمان‌ها هم تا حدودی مباحث و مقررات ملی ساختمان به خصوص مبحث سوم رعایت شده ولی نهاد خاصی نبوده که پیگیر بازدید و نظارت لازم بر ایمنی ساختمان باشد.

*حالا با توجه به اینکه بعضاً ساختمان‌های ۱۸ تا ۲۰ طبقه به ارتفاع ۷۰ متر در شهر احداث شدند و بلندترین نردبان سازمان ۴۰ متر است، برنامه‌ای برای افزایش تعداد نردبان‌های سازمان با ارتفاع بیشتر دارید؟

ببینید حتی ساختمان‌های بالای ۳۰ طبقه در قم مجوز ساخت گرفتند، ساختمان ۳۰ طبقه شاید یک نردبانی بخواهد که ارتفاعش ۱۵۰ متر باشد که اصلاً در دنیا ساخته نشده. در دنیا به این نتیجه رسیدند که برای اطفای ساختمان‌های با ارتفاع زیاد، نیازی به نردبان های بسیار بلند نیست؛ ضمن اینکه امکان استفاده از آنها هم در شهری مثل قم با توجه به زیرساخت‌ها و عرض معابر و کوچه‌ها وجود ندارد.

فرض کنید یک ساختمانی مثل برج خلیفه در دبی ۷۰۰ تا ۸۰۰ متر ارتفاع دارد، آیا می توان نردبانی در دنیا طراحی کرد که تا ۸۰۰ متر باشد؟ در واقع یک چیز نشدنی است. ساختمان‌های از چهل متر به بالا باید خودایمن باشند. اگر به خاطر داشته باشید یک آتش سوزی در برج دوبی شد که این ساختمان بوسیله دستگاه‌های خودبارنده و خود ایمن اطفا شد.

*با این حال، کمبود نردبان‌های آتش‌نشانی در قم احساس می‌شود، چون غیر از نردبان «روزنباور» سازمان، بقیه قدیمی هستند و اگر در چند نقطه شهر به طور همزمان حادثه‌ای پیش بیاید، چگونه می‌توان پاسخگو بود؟

قطعاً به نردبان‌های جدید نیاز داریم. یکی دو نردبان سازمان بین ۲۰ تا ۲۵ سال عمر دارند و استفاده از این‌ها، خودش یک ریسک است. به همین خاطر با توجه به درخواست سازمان و موافقت شهردار محترم، بودجه لازم در نظر گرفته شده و در سال آینده برای خرید نردبان‌هوایی اقدام خواهیم کرد.

طی دو سال گذشته، یک دستگاه نرد‌بان‌ «روزنباور» تهیه کردیم که حدود ۵۰ میلیارد تومان هزینه دارد. یک پلتفرم ۵۵ متری برای عملیات‌های اطفا و نجات خریداری شد که در حال حاضر به علت نقص فنی، در مراحل نهایی تعمیر قرار دارد که ان‌شاءالله به مجموعه سازمان اضافه می‌شود.

*شما در ماجرای فرونشست میدان کشاورز اعلام کردید که «آتش‌نشانی قم جرثقیل ندارد». چرا آتش‌نشانی نباید جرثقیل داشته باشد؟

حوادثی که در سطح شهر اتفاق می‌افتد، معمولاً حوادث روتین و خاصی است. ما سال‌هاست برای اکثر حوادث تصادفات و آوار و سقوط‌ها از یک خودروی نجات مجهز به جرثقیل استفاده می‌کنیم که در حد ۳.۵ تن است و مشکلی هم نداشتیم. حادثه‌ای مانند میدان کشاورز، یک حادثه خاص و استثنایی بود که بعد از سی چهل سال در شهر قم اتفاق افتاد. در این گونه موارد که نیاز به جرثقیل‌های بسیار سنگین داریم، از امکانات شهرداری یا سایر ارگان‌ها نظیر اداره‌کل راهداری و اداره‌کل مسکن و شهرسازی استفاده می‌کنیم که البته این کار در ساعات غیراداری با مشکلاتی مواجه می‌شود، چون دسترسی به رانندگان‌شان مشکل است و رسیدن به محل حادثه، زمان‌بر است.

ولی در مجموع، نیاز به جرثقیل سنگین در سازمان آتش‌نشانی وجود دارد و ردیف بودجه خرید آن در بودجه ۱۴۰۰ دیده شده که ان‌شاءالله نسبت به خرید آن اقدام می‌شود.

*برخی این انتقاد را به سازمان آتش‌نشانی دارند که چرا در رابطه با اعلام دلایل وقوع بعضی از حوادث با ملاحظه و مصلحت‌ عمل می‌کند و اظهارنظری درباره عمدی یا غیرعمدی بودن حادثه نمی‌کند. مثلاً درباره آتش سوزی محوطه جنوبی جامعه الزهرا، موضع دقیقی نگرفتید. بالأخره این آتش سوزی عمدی بود؟

نه تنها در کشور ما بلکه در بسیاری از کشورها هم کارشناسان ممکن است درباره علت یک حادثه‌ به نتیجه‌ای نرسند. ما هم در معدودی از حوادث آتش‌سوزی واقعاً به نتیجه‌ای نمی‌رسیم و «نامعلوم» می‌زنیم، این دلیل بر محافظه‌کاری و پنهان کاری سازمان آتش‌نشانی نیست. ضمن اینکه ما قریب به اتفاق آتش سوزی‌ها و حوادث را بر اساس دانش و اطلاعاتی که همکاران‌مان دارند، کشف می‌کنیم و با صراحت، خیلی از موارد را هم به صورت عمدی اعلام می‌کنیم و هیچ ابایی از جایی نداریم.

این موضوع یک کار کارشناسی است و باید صحت موضوع مشخص شود. اگر در مواردی واقعاً می‌بینید که به نتیجه‌ای نمی‌رسیم واقعاً کارشناسان به نتیجه‌ای نرسیده‌اند. البته درباره آتش سوزی محوطه جامعه الزهرا همکاران ما به این نتیجه رسیدند که افتادن یک شیء داغ و قابل اشتعال در فضای سبز باعث حریق شد.

*پس عمدی بود؟

واقعاً نتوانستیم به این نتیجه برسیم که علت عمدی داشته یا نه ولی همکاران ما به این نتیجه رسیدند که افتادن یک جسم داغ شعله‌ور باعث آتش‌سوزی شده. ممکن است این اتفاق بر اثر یک اقدام ناایمن و سهوی باشد، مثلاً یک کارگری، ته سیگار خود را خاموش نکرده و به محوطه پَرت کرده باشد.

*چند درصد این حوادث عمدی است؟

عمده این حوادث براساس سهل انگاری و انجام یک کار غیر ایمن است. نمی‌توانم به طور دقیق بگویم چند درصد حوادث عمدی است اما درصد بسیار کمی دارند چراکه بیشتر حوادث ما در مراتع و فضای سبز، بخاطر سهل انگاری و عدم رعایت نکات ایمنی است. مثلاً ممکن است ته سیگاری را پرت کنند و از یک کندسوزی، یک جنگل به آتش کشیده شود.  

*تعداد آتش‌سوزی‌ها در قم نسبت به گذشته بیشتر نشده؟

آتش سوزی‌های مراتع و جنگل‌ها و بویژه ضایعات زیادتر شده اما آتش سوزی‌های مناطق مسکونی با توجه به آموزش و اقدامات پیشگیرانه سازمان کاهش داشت. در رابطه با آتش سوزی‌ واحدهای صنعتی هم طبیعتاً به سبب اینکه کارخانه‌ها و شرکت‌های عظیم هیدروکربنی و مواد شیمیایی در اطراف قم ایجاد شدند، وقتی یک حادثه پیش می‌آید، چون ابعاد وسیع رسانه‌ای پیدا می‌کند، بازتاب بیشتری دارد.

*به آتش‌سوزی شهرک‌های صنعتی اشاره کردید، بویژه اینکه در این شهرک‌ها، واحدهای شیمیایی هم استقرار دارند. در رابطه با وضعیت ایمنی شهرک‌های صنعتی، نظارتی وجود دارد؟

شهرک‌های صنعتی در خارج از محدوده خدمات شهری قرار دارند و طبق قانون، سازمان آتش‌نشانی شهرداری قم هیچ‌گونه وظیفه‌ای در آنجا ندارد و این‌گونه نیست که ما بخواهیم بیرون از شهر برویم و ناظر بر اعمال و کردارشان باشیم! البته دوستان اگر تقاضا کمک کنند، حاضریم نظرات مشاوره‌ای و کارشناسی خودمان را با توجه به دانش و تجارب علمی کارشناسان‌مان ارائه کنیم ولی وظیفه قانونی نداریم.

ما بارها در شرایط بحرانی به کمک واحدهای صنعتی رفتیم اما ایمنی آنجا را باید خودشان برقرار کنند و امکانات اطفای حریق و ایستگاه‌های آتش‌نشانی داشته باشند. شهرک‌های صنعتی وظیفه دارند محیط شهرک را ایمن‌سازی کنند در حالی که شهرک صنعتی شکوهیه فقط یک ایستگاه و دو خودروی آتش‌نشانی دارد و هربار بعد از یک حریق، سازمان باید شهر را خالی کند و هزینه بدهد.

حقیقتاً آتش سوزی‌های شهرک‌های صنعتی برای ما به یک معضل تبدیل شده، امسال در حادثه آتش‌سوزی یکی از صنایع شیمیایی واقع در شهرک صنعتی شکوهیه، ۲۰ خودرو با ۱۱۰ آتش‌نشان از شهر خارج شدند، این واقعا یک ریسک بسیار بالایی است. من ایستگاهی را خالی کردم که اگر خانه یا ماشین شهروندی در نزدیکی این ایستگاه، آتش بگیرد دست ما خالی است و باید پاسخگو باشیم در حالی که وظیفه‌ای برای حضور در شهرک‌های صنعتی نداریم.

در همین حادثه حدود ۵۵۰ میلیون تومان به آتش‌نشانی تحمیل شد ولی کسی یک ریال برای سازمان در نظر نگرفت در حالی که اگر حضور پیدا نمی‌کردیم، به سبب سرایت آتش به واحدهای مجاور، میلیاردها تومان به کارخانجات و بیمه، خسارت وارد می‌شد. بیمه‌هایی که حق بیمه آتش سوزی می‌گیرند اما آتش‌نشانی باید برای اطفای حریق هزینه بدهد!

*به همین خاطر هم چند بار در مصاحبه با رسانه‌ها گلایه کردید که مدیریت استان در سال‌های اخیر حتی یک ریال به آتش‌نشانی قم اختصاص نداده؟

ببینید سازمان آتش‌نشانی یک سازمان بسیار پرهزینه است که باید در چارچوب و محدوده داخل شهر به مردم خدمات بدهد. حالا وقتی از ما توقع دارند که به کل استان خدمات ایمنی بدهیم، باید برای تجهیزات و هزینه‌های سازمان هم تعامل داشته باشند در حالی که تاکنون مدیریت استان در بحث تجهیزات با ما همکاری نداشته و هیچ بودجه‌ای اختصاص نداده است.

البته در سال‌های قبل به لطف بودجه سفر مقام معظم رهبری به شهر قم، ده میلیارد تومان برای ساخت ۱۰ ایستگاه‌ آتش‌نشانی اختصاص داده شد ولی در بحث بودجه‌های ملی و استانی، واقعاً به این سازمان کمکی نشده در حالی که به اورژانس و هلال احمر، بودجه‌هایی اختصاص دادند.

*با وجود اینکه در سال‌های اخیر، تجهیزات انفرادی آتش‌نشانان شهر تقویت شده اما نبود ابزارهایی نظیر هدلمپ(نور انفرادی) یا بی‌سیم تاکی‌واکی احساس می‌شود. ضمن اینکه دستگاه تنفسی انفرادی مخصوص هر آتش‌نشان هم ندارید.

زمانی که بنده به سازمان آمدم، کل دستگاه تنفسی سازمان ۳۵ عدد بود ولی در حال حاضر برای هر یک از پرسنل آتش‌نشانی، یک دستگاه تنفسی داریم. همچنین با اینکه همه همکاران ما در یک شیفت کاری، فعال نیستند ولی به تعداد آنان، دستگاه تنفسی تهیه کردیم.

در بحث کلاه و چکمه و دستکش و لباس آتش‌نشانی، هر کدام از همکاران ما به صورت اختصاصی و انفرادی، یک ست کامل در اختیار دارند. امروز قیمت یک دستگاه تنفسی ۴۵ میلیون تومان است و تهیه یک دست لباس و تجهیزات فردی یک آتش‌نشان ۱۲۰ میلیون تومان می‌شود.

خیلی از دستگاه‌ها را هم باید به صورت جمعی استفاده کرد، بالأخره ما شرایط خاصی از نظر مالی داریم ولی همه سعی و تلاش‌مان این بوده که بتوانیم تجهیزات انفرادی و شخصی را برای همکاران عزیزمان تهیه کنیم.

«هد لمپ» در عملیات‌های نجات در شهرهای پیشرفته انجام می‌شود که اخیراً درخواست خریداری این وسیله را به همراه چراغ قوه‌های دستی به‌روز داشتیم. تعدادی بی‌سیم «واکی تاکی» هم در ایستگاه‌های نجات موجود است و درخواست خرید بی‌سیم دستی و یقه‌ای هم انجام شده.

*با توجه به رشد ایستگاه‌های آتش‌نشانی قم طی سال‌های اخیر که به استاندارد جهانی رسید، از نظر نیروی آتش‌نشان کمبود ندارید؟ 

بر اساس استاندارد جهانی به ازای هر ۲۵۰۰ شهروند باید یک آتش‌نشان فعال داشت. حالا با توجه به چرخش شیفت‌ها باید حداقل ۱۲۰۰ و حداکثر ۱۵۰۰ نیرو داشته باشیم در حالی که مجموع پرسنل سازمان ۵۲۰ نفر و نیروهای عملیاتی ما در حال حاضر ۴۸۰ نفر هستند که این پرسنل در سه شیفت فعالند.

در حال حاضر به لحاظ نیرو کمبود داریم، در بعضی ایستگاه‌ها فقط ۵ یا ۶ آتش‌نشان داریم. تا دوسال آینده هم ۶۰ نیروی سازمان بازنشسته می‌شوند.

* برنامه‌ای برای جذب و استخدام آتش‌نشان دارید؟

ما از الان پیگیر جذب نیرو هستیم و به معاونت منابع انسانی شهرداری هم درخواست دادیم اما بحث‌های بودجه‌ای و امکانات هم مطرح است. استخدام نیروها فکر نمی‌کنم به سال ۱۴۰۰ برسد اما برای سال ۱۴۰۱ احتمالاً محقق بشود، چون پروسه طولانی دارد.

*با توجه به اینکه امکان حضور زنان در آزمون استخدامی آتش‌نشانی تهران فراهم شده، احتمال جذب آتش‌نشان زن در قم وجود دارد؟

آتش‌نشانان زن در یکی دو شهر کشور از جمله کرج استخدام شدند که آنجا هم با مشکلاتی مواجه شدند. شخصاً معتقدم با توجه به اینکه آتش‌نشانی یک حرفه بسیار سخت و طاقت فرساست، امکان کار عملیاتی توسط بانوان وجود ندارد.  

یک آتش‌نشان وقتی مجهز به لباس آتش‌نشانی و تجهیزات انفرادی می‌شود، حدود ۲۵ کیلوگرم به وزنش افزوده می‌شود و در این شرایط باید کار طاقت فرسای عملیات نجات و اطفا را انجام دهد. ما باید مسائل جسمی و فیزیولوژی و توانایی های خاص را هم در نظر بگیریم.

*با توجه به اینکه بانوان در حوزه‌های درمان و انتظامی هم حضور دارند، شاید برای بعضی افراد این پرسش شکل بگیرد چرا نباید آتش‌نشان زن داشته باشیم؟

ببینید حوزه درمان و انتظامی قابل قیاس با کار آتش‌نشانی نیست. اینکه بخواهیم در همه ایستگاه‌ها نیروی خانم داشته باشیم، واقعاً امکان‌پذیر نیست. اگر هم بخواهیم برای خالی نبودن عریضه، چند نیروی خانم جذب کنیم، یک کار بیهوده کردیم.

با این حال نمی‌خواهم به طور مطلق بگویم بانوان در این زمینه هیچ کارایی ندارند ولی کارایی‌شان بسیار پایین است و اصلاً آتش‌نشانی کار مناسبی برای بانوان نیست. بستر فرهنگی این کار هم در کشور فراهم نیست. بالأخره ما شرایط خاص مذهبی کشورمان را هم باید در نظر بگیریم.

*حالا که در بخش عملیاتی امکان استفاده از بانوان نیست، در بحث آتش‌نشان داوطلب از ظرفیت بانوان استفاده شده؟

بله ما دوره‌های آموزشی را به طور مرتب برای داوطلبان کلاس‌های آتش‌نشانی برگزار می‌کنیم. در این بخش، آتش‌نشان‌های داوطلب خانم هم داریم که آموزش‌های خوبی از سطح مقدماتی به بالا می‌بینند تا بتوانند در خانواده و اطرافیان مؤثر باشند.

۴۹۰ داوطلب آتش‌نشان مرد و ۱۲۱۰ داوطلب آتش‌نشان زن در دوره‌های سازمان شرکت کردند و از ظرفیت آنان استفاده می‌شود. بنده اگر در مورد استخدام آتش‌نشان خانم موافق نیستم اما در بحث آتش‌نشان داوطلب خانم بسیار موافقم چرا که می‌توانند هم در مجموعه خانوادگی خودشان مؤثر باشند و هم اگر خدای ناکرده شهر درگیر زلزله و حوادث بزرگ شد، امکان همکاری داشته باشند. ضمن اینکه از ظرفیت آتش‌نشانان داوطلب‌خانم در مناسبت‌های ملی و مذهبی نظیر نیمه شعبان و اعتکاف‌ها استفاده کردیم. در اعتکاف‌ها، چند مورد حریق داشتیم که همین عزیزان اطفا کردند.

در سوله بحران شهرداری هم یک غرفه آتش‌نشانی پیش‌بینی شده که فعلاً بخاطر شیوع کرونا و تعطیلی مدارس، فعال نیست اما در آنجا از ظرفیت آتش‌نشانان داوطلب خانم به عنوان مربی برای ارائه مباحث آموزشی به دانش‌آموزان استفاده می‌شود.

*مهر ماه امسال کلنگ احداث ایستگاه «مادر» زده شد. این ایستگاه چه زمانی به بهره‌برداری می‌رسد؟

خوشبختانه با پیگیری‌های سازمان آتش‌نشانی و مساعدت آقای شهردار، یک قطعه زمین در بدنه بلوار پیامبر اعظم به متراژ ۶ هزار متر مربع که به لحاظ وسعت شاید در کشور کم‌نظیر و نمونه باشد، در اختیار سازمان قرار گرفت.

در بحث ساخت ایستگاه، مناقصه برگزار و پیمانکار مشخص شد و ان‌شاءالله ظرف روزهای آینده با ابلاغ به پیمانکار، عملیات اجرایی ساخت این ایستگاه کلید می‌خورد. در این مجموعه، مرکز ستاد فرماندهی آتش‌نشانی قم هم احداث خواهد شد و پد هلیکوپتر و امکانات امدادی و عملیاتی زیادی پیش‌بینی شده است.

این پروژه در سه فاز ساخت ایستگاه آتش‌نشانی، مرکز فرماندهی و ساختمان‌های اداری تعریف شده و در مجموع فکر می‌کنم دو سال زمان می‌برد.

*آتش‌نشانی سالانه چقدر هزینه برای شهر دارد و بودجه سال آینده این سازمان چقدر خواهد بود؟

سازمان آتش‌نشانی پرهزینه ترین سازمان شهرداری قم محسوب می‌شود. فعلاً در حال بررسی بودجه هستیم و به عدد ثابتی نرسیدیم اما احتمالاً بودجه سال آینده سازمان ۹۰ میلیارد تومان باشد. ضمن اینکه خود سازمان هم سالانه ۷ تا ۱۰ میلیارد تومان هزینه می‌کند.