شهر بیست/ سرویس فرهنگ و هنر _ وجیهه غلامحسین‌زاده: «ایستاده در غبار»، «ماجرای نیمروز»، «لاتاری» و حالا «ماجرای نیمروز۲»، کارنامه درخشان کارگردانی است که حالا می توانیم به راحتی او را موفق‌ترین کارگردان ایرانی در ساخت فیلم‌‌های سیاسی بنامیم.

نمایش جلوه هایی از تاریخ به شکلی تقریباً بی طرفانه در آثار سینمایی این کارگردان، ما را به فکر وا می دارد که یک اثر سینمایی می بینیم یا یک مستند تاریخی؟ اطلاعاتی که فیلم های محمد حسین مهدویان در طول فیلم به مخاطب می دهد به خوبی می تواند رسالت آگاهی بخشی سینما را در جایگاه رسانه ایفا کند و این اتفاق در ایستاده در غبار و ماجرای نیمروز۱ به بهترین وجه افتاد.

ماجرای نیمروز۲ اما تا حدودی متفاوت است، روایت کلی این فیلم درباره حوادث بعد از پایان جنگ ایران و عراق در سال۱۳۶۷ و عملیات مرصاد است. عملیاتی که در پی آن، مجاهدین خلق طی هماهنگی با رژیم صدام، اقدام به حمله‌ای کور علیه ایران کردند. به این ترتیب که قرار شد تا ارتش عراق با هجوم سنگین به مناطق جنوبی ایران، نیروهای دفاعی ایران را به خود مشغول کند تا مجاهدین بتوانند به‌راحتی وارد ایران شده و تا تهران پیشروی کنند.

صحنه‌های خشونت آمیز در «ماجرای نیمروز ۲» بیشتر شده و مهدویان با صراحت و شجاعت قابل توجهی این خشونت را از هر دو سمت درگیری، عریان‌تر از قبل به تصویر می‌کشد. ترس و مرگ در جای جای فیلم حضور پررنگ دارد و «خیانت» و «خائنین»، عناصر اصلی پیش‌برنده داستان هستند. تسلط او بر تکنیک‌های روز سینما در این فیلم بیشتر از ایستاده در غبار و ماجرای نیمروز نمود پیدا کرده است.

*عقب گرد آقای کارگردان

اما یک جمله مشترک از زبان بسیاری از مخاطبان ماجرای نیمروز۲ پس از بیرون آمدن از سالن سینما شنیده می شود «به خوبی اولی نبود». این جمله نشان می دهد که انگار از نظر مخاطب، مهدویان با یک عقب گرد مواجه بوده است. به گونه ای که شاید اگر ما نام کارگردان را از تیتراژ رد خون حذف می کردیم، مخاطب از فیلم رضایت داشت اما ما مهدویان را می شناسیم و سه فیلم قبلی او را دیده ایم و این کارنامه سبب می شود که رد خون، اثری نباشد که انتظارش را داشتیم.

حسین عبدی از هنرمندان استان قم که نگارش چندین فیلمنامه را در کارنامه خود دارد معتقد است که نظر دادن راجب این فیلم بسیار سخت است و می گوید: «دوست داشتم راجع به این فیلم حرف های بهتری بگویم اما خب باید منصف بود، منصفانه می گویم ماجرای نیمروز۲ فیلمی نبود که انتظار داشتم اما آنچه بود که خودش می خواست.»

«رد خون توانسته به خوبی مخاطب را درگیر کند»، این را عبدی گفت و می افزاید: «اگر بخواهم از نکات مثبت فیلم بگویم، باید به این نکته اشاره کنم که برخلاف فیلم های دیگری که از جشنواره دیده ام، این فیلم توانست دو ساعت تقریباً بدون خستگی مخاطب را همراه خود نگه دارد و این یک امتیاز خیلی بزرگ نسبت به فیلم هایی است که دقیقه ۵۰ به ساعت نگاه می کنم که ببینم چقدر تا پایان فیلم مانده است».

به گفته وی، «رد خون قصه خوبی دارد و شما مدام به خودتان نمی گویید که چی؟ و تقریباً کل فیلم منتظر ادامه ماجرا هستید. شروع فیلم هم هوشمندانه و درگیر کننده است و  موسیقی کار، ارزشمند، تأثیرگذار، به جا و هنرمندانه است.»

لکنت رد خون

این هنرمند قمی اعتقاد دارد که «طراحی صحنه و لباس فیلم رد خود سنگین ولی بی نقص است و تصویر خوبی از دهه شصت به مخاطب ارائه می دهد و بازی ها تا جایی که به بازیگر مربوط است قوی، کنترل شده و پیش برنده است.»

اما مسئله ای که سبب می شود مخاطب، ماجرای نیمروز۲ را به اندازه اولینش دوست نداشته  باشد، این است که رد خون از چند جهت از ماجرای نیمروز۱ ضعیف تر است. به گفته عبدی، «مهدویان و رضوی در «رد خون» سنگ بزرگی را برداشتند و عملاً نتوانستند آنطور که باید کار را جمع کنند در نتیجه با شخصیت ها، پی رنگ ها و اتفاقات زیادی طرفیم که به خوبی جمع نمی شوند.»

به اعتقاد وی، «کارگردان اصرار دارد به همه این اتفاقات بپردازد و چون نمی تواند این علاقه اش را کنترل کند و به هرچیز با ربط و بی ربطی اشاره نکند، فیلم زیادی حرف می زند یا  به عبارت درست تر می خواهد زیاد حرف بزند اما هول می شود و لکنت می گیرد.»

به گفته عبدی، «وجود شخصیت های متعدد سبب می شود شخصیت ها عمیق نشوند، به جز صادق که آنقدر ما در طول کار او را می بینیم که انگار فیلم فیلمِ صادق هست نه چیز دیگری! کمال همان کمال(ماجرای نیمروز)، موسی(لاتاری) و علی(کاتیوشا) است. افشین خیلی باخاصیت است و صادق خیلی اطلاعاتی.»

این فیلمنامه نویس جوان معتقد است که «رد خون از لحاظ تدوین و کارگردانی پلان اضافه زیاد دارد و به همین خاطر، مخاطب در جاهایی از فیلم خسته می شود، البته کارگردان اجازه نمی دهد  این خستگی طولانی شود  و با یک صحنه درگیر کننده توجه مخاطب را به فیلم برمی گرداند.»

*یک روایت تاریخی خوب

جابر نوری از دیگر هنرمندان استان قم که سابقه کارگردانی چندین فیلم کوتاه را در کارنامه خود دارد هم معتقد است که «رد خون انعکاس تصاویر و تصورات ذهنی برای مخاطب بود و شاید برای اولین بار در قالب سینما تصویر درست و دلچسبی از فضای دهه شصت به مخاطب نشان می دهد.»

روایت تاریخی مستند فیلم های مهدویان درست همان نکته مثبتی است که نوری هم به آن اشاره کرده  و می گوید: «رد خون تصویر درستی از واقعیت گروهک منافقین در ذهن مخاطب شکل می دهد، عملیات مرصاد هرچند کوچک و کوتاه اما درست به تصویر کشیده می شود و شاید اگر وقت بیشتری صرف نگارش فیلم نامه رد خون می شد، درام قوی تر با روابط علل معلولی قوی تری را شاهد بودیم».

ضعف فیلمنامه همان نکته منفی است که این کارگردان جوان هم به آن اشاره کرده و می افزاید: «ولی با این حال مخاطب دو ساعت فیلم می بیند بدون اینکه احساس خستگی کند، اگر بخواهیم آخرین ساخته محمد حسین مهدویان را با آثار قبلی این کارگردان مقایسه کنیم قطعاً در کارگردانی پیشرفت قابل ملاحظه ای را شاهد هستیم ولی به لحاظ فیلم نامه و و میزان جذابیت هایی که باعث همراهی مخاطب می شود در رتبه  آخر در بین چهار اثر مهدویان قرار می گیرد و به نظر من فیلم «ایستاده در غبار» که اولین ساخته این کارگردان است همچنان بهترین اثر مهدویان به حساب می آید».

رد خون با این حال هنوز جزو محبوب های مخاطبان است و طبق آخرین آمار جز ۹ فیلم برتر از نگاه تماشاگران قرار دارد و باید منتظر ماند و دید این بار هم مهدویان و فیلمش از جشنواره سیمرغی کاسب می شوند یا این عقب گرد با دست خالی فیلم از جشنواره تکمیل خواهد شد.