شهر بیست/ سرویس فرهنگ و هنر _ محمد مهدی عنایت‌پور: از روزی که سید مهدی سیدین‌نیا به قم آمد و بر صندلی ریاست حوزه هنری تکیه زد، بیست ماهی می‌گذرد. او که در دانشگاه، «علوم اقتصاد» خوانده و ‌ارشد «تولید سیما» دارد، در حالی جانشین مجدالدین معلمی شد که به قد سه دوره ریاست جمهوری در حوزه هنری اصفهان مدیریت کرده بود و تجربه چندساله حضور در صداوسیما و یک دوره ده ماهه سرپرستی حوزه هنری تبریز را هم در کارنامه داشت.

مهم‌ترین مأموریت سیدین‌نیا در قم همان بود که به آن مشهور بود، مدیری که تخصصش توسعه زیرساخت‌هاست. او این روزها پیگیر مقدمات احداث «باغ هنر» است. پروژه‌ ای که به گفته رئیس حوزه هنری  قم، هم تحولی چشم‌گیر برای فرهنگ و هنر استان دارد و هم پروژه‌ای ماندگار برای ده‌ها سال آینده قم است. 

او برخلاف بیشتر مدیران فرهنگی قم که از بیان نظرات خود درباره موسیقی پرهیز می‌‌کنند، می‌گوید با برگزاری کنسرت موسیقی در قم موافق است و اگر ماندگار باشد، روی تولید موسیقی سرمایه‌گذاری می‌کند.

سید مهدی سیدین‌نیا که این روزها در آستانه ۵۲ سالگی است، در ظهر یکی از روزهای داغ تابستان به قولش برای مصاحبه وفا کرد و در طبقه چهارم ساختمان جدید حوزه هنری قم به گفت‌وگو با خبرنگار «شهر۲۰» نشست. او از عملکرد مدیریت بیست ماهه‌اش دفاع کرد و درباره مشکلات زیرساختی حوزه هنری قم، پروژه «باغ هنر»، سرنوشت برنامه‌های آموزشی در دوران کرونا و موضوعات چالشی نظیر مهاجرت هنرمندان استان پاسخ گفت. او نسبت به انتقادها نیز موضع نرم نشان داد و بخشی از آنها را پذیرفت. ماحصل این گفت‌وگوی مفصل را در ادامه می‌خوانید:

 

*شما در حالی سرپرست حوزه هنری قم شدید که همزمان معاون اجرایی امور استان‌های حوزه هنری بودید. چطور این اتفاق افتاد؟   

بعد از پایان ۱۲ سال خدمتم در اصفهان، با تشخیص مسئولان حوزه هنری به تهران رفتم و معاون اجرایی امور استان‌های حوزه هنری شدم. همزمان در دوره مدیریت اصفهان، مطالعات امکان سنجی پروژه «شهر هنر» انجام شد و بنا بود دو روز در اصفهان پیگیر مسائل این پروژه باشم و مابقی را در تهران خدمت کنم.

مسئولیت ما در تهران به گونه‌ای بود که وقتی یکی از مدیران استانی جابه‌جا می شد، اگر مسئولان حوزه گزینه‌ای را داشتند بلافاصله معرفی می‌کردند، اگر نه که برای مدتی معاون اجرایی امور استان‌ها، سرپرست مدیریت استانی می‌شد تا مدیر بعدی سر فرصت معرفی شود چون حوزه در تعیین مدیران عجله‌ای نمی‌کند. این اتفاق پیش از حضور من در تهران هم سابقه داشت و در استان‌های خوزستان و کرمانشاه انجام شده بود.

زمانی که آقای معلمی به معاونت هنری حوزه هنری منصوب شد، بنده قرار شد دو ماه سرپرست حوزه هنری قم باشم تا مدیران حوزه هنری برای انتخاب مدیر بعدی فرصت تصمیم‌گیری داشته باشند اما بعد از دو ماه به دلیل کمبود زیرساخت‌های حوزه هنری قم، آقای دکتر مصلحی مدیرکل امور استان‌ها و مجلس حوزه هنری، گفت: «می‌شود خودت بمانی و کارها را دنبال کنی؟»، ما هم چون سرباز خوبی هستیم گفتیم چشم و در قم ماندیم.

 

*پس به عنوان گزینه موقت به قم معرفی شده بودید.

بله در ابتدا قرار بود صرفاً دوماه سرپرست باشم تا برای انتخاب مدیر فرصت داشته باشند اما بعد که درگیر مسائل اجرایی قم شدیم، تشخیص دادند که بمانم.

 

*زمانی که به سرپرستی حوزه هنری قم منصوب شدید، تعدادی از رسانه‌های استان از شما با تیتر «مدیر پروازی در قم» استقبال کردند! شما هنوز هم مدیر پروازی هستید؟ چند روز در قم حضور دارید؟

تعداد روزهای من در قم به شرایط بستگی دارد. پروازی که نه ولی زمینی رفت‌وآمد دارم. با وجود این رفت‌وآمد، خدشه‌ای در وظایف مدیریتی وارد نشده. بنده در قم مأمور شدم تا وظایف محول شده را در زمینه نیروی انسانی، بودجه و ساختمان انجام دهم که تا حدود زیادی انجام شده است.

 

*یعنی نمی‌خواهید تجربه مدیریت دوازده ساله اصفهان را در قم تکرار کنید؟! 

در اصفهان که تجربه خوبی بود. معتقدم مدت مدیریت باید طولانی باشد چراکه این موضوع سبب موفقیت بیشتر می‌شود. ما می‌توانیم این مسئله را به عمر بلند‌مدت مدیریت در ژاپن ارجاع بدهیم که دوره مدیریت‌ها حداقل ۷ سال می‌شود و به ۳۰ سال هم می‌رسد و بازدهی قابل توجهی هم در رسیدن به اهداف خود دارند اما اینجا لوازم کار جور نیست و وقتی می‌خواهید یک کاری را انجام بدهید، برای مسائل مالی و اداری و امکاناتی، نه تنها حمایت‌ نمی‌شوید، بلکه به دلیل یک بروکراسی پیچیده و وحشتناکی که حاصل مشکلات ساختاری و قوانین عجیب و غریب است، به شدت فرصت سوزی صورت می‌گیرد.

مدل فعلی اداره کشور دچار مشکلات زیادی است و خیلی سخت می‌شود به اهداف رسید. به نظرم باید به لحاظ ساختاری، قوانین و طول عمر مدیریت‌ها بازنگری داشته باشیم.

 

*همان‌طور که اشاره کردید یکی از مأموریت‌های شما در قم، تقویت زیرساخت‌های حوزه هنری بود. شما بیشتر از ما مطلعید که حوزه هنری قم به شدت از کمبود زیرساخت‌های فرهنگی و هنری مثل سینما، پلاتوی تئاتر و نگارخانه رنج می‌برد. در این زمینه چه اقداماتی انجام دادید؟

اولین قدم جابه‌جایی از ساختمان سابق حوزه هنری به ساختمان فعلی بود که فضای اداری و برگزاری کلاس‌های آموزشی را گسترش داد. در ساختمان قبلی با محدودیت فضای مکانی مواجه بودیم و همین موضوع باعث می‌شد دست ما برای برگزاری دوره‌های آموزشی و همکاری با گروه‌های مختلف بسته باشد اما در ساختمان فعلی، این مشکلات برطرف شد.  

البته ساختمان جدید ماهیت ستادی دارد و قطعاً باید حوزه هنری، ساختمان‌های خود را برای فعالیت‌های صفی توسعه دهد به خصوص که با بدنه اجتماعی مثل هنرجویان و مردم ارتباط دارد.

 

*شما در اصفهان، سیزده سالن سینما بازسازی و احداث کردید و همان‌طور که می‌دانید حوزه هنری در بیشتر استان‌ها صاحب سینماست اما در قم سینما ندارد. قرار نیست حوزه هنری در این شهر صاحب سینما شود؟

در این زمینه با اداره‌کل سازمان تبلیغات اسلامی قم مذاکراتی انجام شد تا «سینمای آوینه» را حوزه هنری اداره کند و به زودی حوزه هنری در قم صاحب یک سینما می‌شود. 

علاوه بر این، یک همکاری نزدیکی بین حوزه هنری و سازمان تبلیغات وجود دارد و مذاکراتی انجام شده تا سینماها در قم توسعه پیدا کند و حوزه هنری در این زمینه نقش آفرین باشد.

 

*یعنی سینما در قم احداث می‌کنید؟

بله احداث دو سه سینما در برنامه‌های «مؤسسه بهمن سبز» هست اما این موضوع بستگی به حمایت مدیران استان هم دارد.

 

*این موضوع را با مدیران استانی مطرح کردید؟

بله ما مذاکراتی را با مسئولان تصمیم‌گیر استان داشتیم و گفتیم اگر برای توسعه سینماها پشتیبانی کنید، بهتر می‌توانیم کار را پیش ببریم اما به صراحت گفتند توسعه سینماها در اولویت ما نیست.

این در حالی است که وقتی در تبریز بودم، بخشی از بودجه بازسازی پردیس سینما بهمن را که دارای هفت سالن سینمایی خواهد شد، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان تقبل کرد و در بسیاری از شهرها مثل مازندران، بوشهر، خوزستان، شهرکرد و مشهد، مدیران استانی از توسعه سینماها حمایت می‌کنند.

البته این نوید را بدهم که مطالعات امکان سنجی احداث «باغ هنر» به پایان رسیده و در صورت اجرایی شدن این پروژه، تحولی چشم‌گیر برای ده‌ها سال آینده استان صورت می‌گیرد و زیرساخت‌های فرهنگی و هنری در آنجا گسترش پیدا می‌کند.

 

*«باغ هنر» چه مجموعه‌هایی را در دل خودش جای می‌دهد و چه خروجی خواهد داشت؟ 

آنچه راجع‌به هنر فکر می‌کنید از فعالیت‌های هنری و زیرساخت‌های سینمایی و سالن نمایش و نگارخانه‌ در این باغ شکل می‌گیرد که امیدواریم با همت مردم و مسئولان، تحول تاریخی خوبی را در قم رقم بزنیم.

 

*احداث «باغ هنر» شبیه به پروژه «شهر هنر» اصفهان خواهد بود؟

رویکرد «شهر هنر»، تولیدی و رویدادی خواهد بود اما «باغ هنر»، رویدادی و خدماتی است. به دلیل بافت مذهبی قم، سالانه زائران زیادی به این استان سفر می‌کنند و باید حوزه هنری هم برای ارائه خدمت به مردم و زائران، قدم‌هایی بردارد.

 

*«باغ هنر» در کدام منطقه قم احداث می‌شود و زمان‌بندی این پروژه به چه صورتی خواهد بود؟

پیشنهاد ما برای احداث باغ هنر در صورت مساعدت مسئولان، در جنوب شهر قم هست. همان‌طور که اشاره کردم حرکت‌ها خیلی کند شکل می‌گیرد و زمان‌بندی خاصی را نمی‌توان پیش‌بینی کرد. مطالعات امکان سنجی این پروژه از یک‌سال قبل شروع شده و در پایان مرداد به اتمام می‌رسد. البته باید تشکر کنم از کارشناسان و رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان که انصافاً این پروژه را حمایت کردند و اعتبار آن را اختصاص دادند و در خرید ساختمان فعلی حوزه هنری هم کمک کردند.

 

*نکته مهم اینجاست که شما با بودجه کم حوزه هنری که کفاف امور معمول را هم نمی‌دهد، چطور می‌خواهید این پروژه را احداث کنید. سرمایه اجرایی شدن این پروژه از کجا تأمین می‌شود؟

ما چند منبع عظیم داریم که به آنها رجوع می‌کنیم. اول خداوند متعال که بی‌نهایت منابع در اختیار دارد، اینکه ما توان جذب منابع را داشته باشیم بستگی به خودمان دارد. دوم، استفاده از ظرفیت مردم است. سوم، استفاده از ظرفیت فکر به عنوان یک منبع وسیع است. علاوه بر این مواردی که مثال زدم، سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و استفاده از روش‌های جدید سرمایه‌گذاری را مد نظر خواهیم داشت.

 

*چه روش‌هایی؟

بنده برای سرمایه گذاری به مدلی رسیدم که متفاوت از مدل فعلی سرمایه‌گذاری است اما به دلایلی نمی‌توانم این موضوع را باز کنم.

 

*یعنی شما برای احداث باغ هنر، اتکایی به بودجه‌های دولتی نخواهید داشت؟

خیر متکی نیست و خیلی هم موافق نیستم بودجه‌های دولتی وارد چنین حرکت‌هایی شود.

 

*در این مدل سرمایه‌گذاری، متولی‌گری حوزه هنری حفظ می‌شود؟

بله حفظ می‌شود چون زمین مجموعه برای حوزه هنری پیشنهاد شده است.

 

*از آنجایی که به قول خودتان عمر مدیریت‌ها در ایران مثل ژاپن نیست، اگر شما به هر دلیلی مدیر حوزه هنری قم نباشید، سرنوشت پروژه «باغ هنر» چه می‌شود؟

به دوستان گفتم اگر هم از قم بروم، حاضرم این کار را ادامه بدهم چون این پروژه جزو دغدغه های من هست. به لطف خدا با آن سه تا منبع عظیمی که مثال زدم، کار را ظرف ۵ سال تا حدودی پیش می‌بریم. با اینکه پروژه سختی هست اما اگر مسئولان استان و شهر اراده کنند، انجام می‌شود. اولویت اول حوزه هنری قم باید «باغ هنر» باشد.

 

*کمی از حوزه زیرساخت‌ها فاصله بگیریم و نگاهی به فعالیت‌های فرهنگی و هنری داشته باشیم. در دوره چهارساله مدیریت آقای معلمی، شاهد اجرای سیاست پرورش استعدادها بودیم و به همین دلیل، حوزه آموزش با قدرت دنبال می‌شد، سیاست و اولویت کاری مدیریت شما در قم بر چه مبنایی دنبال شده؟

من اصلاً سیاست‌گذار نیستم. حوزه هنری، شورای سیاست‌گذاری و چشم انداز دارد و مأموریت آن هم مشخص است. حوزه هنری دو مأموریت دارد، یکی جذب استعدادهای هنری جوانان و دیگری تولید. من فکر می‌کنم هم در دوره‌های قبل و هم در این دوره، این دو مأموریت انجام شده و تداوم دارد.

 

*اما به نظر می‌رسد برگزاری برنامه‌های آموزشی به قوت و قدرت سابق نیست.

این‌گونه نیست. یکی از دلایل جابه‌جایی ساختمان، محدودیت فضا و مکان بود. یک گروه هنرجو در راهرو می‌نشست تا کلاس خالی شود. به ساختمان جدید که آمدیم ظرفیت کلاس ها چند برابر شد و همان فعالیت‌های آموزشی در اینجا هم دنبال شده منتهی به دلیل کرونا تحت الشعاع قرار گرفت و همکاران من در حوزه هنری می‌توانند شهادت بدهند که برگزاری کلاس‌ها و دوره‌های آموزشی توسعه یافته و برنامه آتی حوزه هنری این هست که در آینده، ساختمان مجزا برای کار آموزش داشته باشد.

 

*در حوزه تولید چطور؟

بحث تولید هزینه‌بر هست. ما قبلاً یک کتاب عکس تمام رنگی را با هزینه دو سه میلیونی چاپ می‌کردیم اما امروز صد میلیون هزینه دارد. بحث تورم، واقعاً تولید ما را تحت‌الشعاع قرار داده. کشور به طور متوسط چهل درصد تورم سالانه دارد اما افزایش بودجه‌‌ حوزه هنری قم بسیار کم و مثلاً در حدود ده درصد بوده است. در عین حال از فعالیت‌های اقتصادی هم منع شدیم و باید منتظر بودجه‌های دولتی باشیم تا فیلم و کتاب و … تولید بشود.

 

*پس کمرنگ شدن بخشی از فعالیت‌های حوزه هنری را قبول دارید و این مسئله را  مربوط به مسائل مالی می‌دانید؟

بله صددرصد اما اگر مشکلات اقتصادی نبود، هشت کتاب آماده حوزه هنری چاپ می‌شد یا فیلم‌های کوتاهِ در دست ساخت، سریعتر به نتیجه می‌رسید. با این وجود، برگزاری دوره‌های آموزشی و محافل شعر و ادبیات مثل «قمپز»، «مهر و ماه»، «سرناد»، «عصرانه داستان» و سایر برنامه‌ها با قوت تداوم داشته است.

 

*اما در دو مقطع برگزاری دوره‌های آموزشی به نوعی دچار سکته شد. یکی در مقطع جابه‌جایی ساختمان و دیگری هم با شیوع کرونا.

طبیعی است اما روند تقویت آموزش دنبال شده و خوشبختانه حوزه هنری کارهای پراکنده نمی‌کند. ما در زمینه هنر و دو مأموریت آموزش و تولید، به خوبی تلاش داشتیم.

 

*در شرایط فعلی با توجه به شیوع کرونا، برنامه‌های حوزه هنری چگونه دنبال خواهد شد؛ به ویژه، برنامه‌های آموزشی به فضای مجازی می‌رود یا فکر دیگری دارید؟

دوستان آموزش درخواست خرید تجهیزات دادند که آموزش فضای مجازی توسعه پیدا کند. البته من یک شرط اساسی گذاشتم که ابتدا این طرح را تست کنند و ببینند آیا استقبال می شود یا نه. اگر استقبال نمی شود هزینه نکنیم. یک زمانی بچه‌های اصفهان گفتند اگر استودیو داشته باشیم چه‌ کارها که می‌کنیم، ما بهترین استودیو را با بهترین تجهیزات راه‌اندازی کردیم اما هیچ اتفاقی نیفتاد.

امیدوارم وزارت بهداشت بتواند با یک کار کارشناسی شده، تکلیف را مشخص کند و پیش‌بینی کند تا چه زمانی با کرونا درگیر هستیم. اگر این اتفاق یکی دوسال دیگر با ما باشد، یا ما باید به فضای مجازی برویم یا برای برنامه‌های نمایشی سالنی بگیریم که بتوانیم با رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی اجرای زنده برویم.

 

*ساختمان جدید را با چه شرایطی خریداری کردید؟

جزئیات را نمی‌توانم اعلام کنم اما اینجا را با شرایط خیلی خوبی خریدیم، اصلاً در توان حوزه نبود  از جایی که ۳۹۰ متر بود، به ساختمانی بیاید که ۱۶۵۰ متر زیربنا دارد اما این اتفاق افتاد. بالأخره ما جزو کشورهای در حال توسعه‌ایم(خنده).

 

*اصولاً ریسک‌پذیر هم هستید.

مدیریت یعنی همین. باید جسارت و ریسک‌پذیری داشت. این ساختمان شرایط خیلی خوبی برای ما داشت اما نقطه ضعف این ساختمان، نداشتن سالن اجراست. البته ما ساختمان جدید را با مشورت دوستانی که قمی بودند انتخاب کردیم، ما که غریب بودیم!(خنده)

 

*در ساختمان جدید، سالن اجتماعات و پلاتوی قوی‌تر ایجاد می‌کنید؟

الان یک پلاتو دارد ولی این ساختمان برای فعالیت‌های ستادی تعریف شده و برای توسعه فعالیت‌های صفی، دنبال این هستیم که جای دیگری را فراهم کنیم. البته این موضوع زمان‌بر است و گزینه‌هایی را پیگیر هستیم.

 

*مثل پاساژ زم‌زم؟

یکی از گزینه‌هاست. با اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی صحبت کردیم برای تالار شهر. با شهرداری مذاکراتی داشتیم و بستگی به دوستان دارد اما نباید خسته شد.

 

*چرا در قم از تعامل‌های بین سازمانی برای جبران کمبودها کمتر استفاده می‌شود، آن هم در شرایطی که بودجه های فرهنگی و هنری حال و روز خوبی ندارند.

حضرت آقا فرمودند ما مشکل کار گروهی داریم و نمی‌توانیم کنار هم خوب کار کنیم. اگر دست به دست هم دهیم، مشکلات فرهنگی و هنری را نخواهیم داشت. قطع به یقین در جاهایی خطا کردیم و باید جلوی این موضوع را بگیریم.

در این شهر چقدر ساختمان خالی و تالار و سالن همایش دارید. به گفته بعضی از دوستان و مشاهده عینی خودم، خاک چند ساله در بعضی مراکز فرهنگی قم بود و نمی‌دانم چه اصراری هست که امانت‌های مردم را قفل می‌کنیم و اجازه نمی‌دهیم مردم از آن استفاده کنند. وقتی از امکانات استفاده نمی‎کنیم، همین می‌شود.

 

*حوزه هنری آمادگی مشارکت و همکاری را با نهادهای فرهنگی دارد؟

ببینید ما هر کجا مشارکت داشتیم، موفق بودیم. سال گذشته به مناسبت روز قم، چند کار مشترک با سازمان فرهنگی، هنری شهرداری انجام دادیم مثل برگزاری شب شعر قمپز، شب شعر بیت النور، ساخت پانزده کلیپ معرفی اماکن تفریحی و زیارتی قم، فراخوان شب شعر قم و مسابقه عکس «شهر من». یک کاری که حاصل تعاملات بود. هرگاه مشارکت کردیم هر دو نهاد برنده بودند.

اما حالا این فیلم‌ها را که درباره هویت قم ساخته شده، به صداوسیما برای پخش می‌دهیم می‌گویند آرم حوزه هنری و شهرداری را حذف کنید تا پخش کنیم. مگر ما کی هستیم؟ مگر حوزه هنری متعلق به کجاست؟ اینجا مگر نفع شخصی وجود دارد؟ با این حال آرم را پاک می‌کنیم اما شش ماه است که یکی از شبکه ها قرار هست پخش کند.

 

*به تعامل با شهرداری اشاره کردید. ارتباط شما با آقای سقائیان نژاد شهردار اصفهانی قم چطور هست؟

خوبه همشهری هستیم.

 

*از دوران مدیریت در اصفهان رفاقت دارید؟

بله.

 

*این رفاقت منجر به کمک و حمایت از حوزه هنری شده؟ 

خیر، ایشان هنوز هیچ کمک خاصی به حوزه هنری نکردند اما کاری هم به کارمان نداشتند.

 

*در بعضی استان‌ها، شهرداری‌‌ها نقش مهمی در توسعه زیرساخت‌های فرهنگی و هنری مثل سینماسازی دارند و کمک حال فرهنگ و هنر هستند در حالی که در قم این گونه نبوده. شما این انتقاد را به شهرداری وارد می‌دانید؟

به نظر من وارد هست چون شهرداری ظرفیت خیلی بالایی دارد.

 

*بعضی از کارشناسان معتقدند که یکی از ریشه‌های عقب ماندگی قم در حوزه فرهنگی و هنری، محافظه‌کاری نانوشته‌ای هست که در مدیران قم وجود دارد. ما مدیرانی داشتیم که روزی سه بار به خودشان می‌گفتند «اینجا قم است». شما هم در قم دچار محافظه کاری مزمن «اینجا قم است» شدید؟

نه اصلاً چنین برداشتی ندارم و این حرف را از نظر خودم رد می‌کنم. اگر کسی به خودش چنین تلقینی می‌کند، تلقین اشتباهی است. اینجا اگر قم است، ظرفیتی به نام حضرت معصومه(س) دارد و مرکز توجه جهانی است و افراد زیادی از سایر نقاط جهان به قم می‌آیند در حالی که این فرصت را خیلی از استان‌ها ندارند.

این شهر مردم فعال و جوانان مستعد و توانمندی دارد. رتبه شهر شما در هنرهای تجسمی مثل خوشنویسی از جاهای دیگر خیلی جلوتر است. هنرمندان شما در حوزه نمایش خداوکیلی حرف زیادی برای گفتن دارند و در حوزه فیلمسازی، شعر و ادبیات و حتی موسیقی، اتفاقا باید گفت اینجا قم است و این ظرفیت های قم است! اینها القائاتی است که بخشی از آن به نظرم القائات شیطانی است.

 

*به موسیقی اشاره کردید. شما بر خلاف ظاهر محافظه کارانه، مدیر پرریسکی بودید که ۳۵ کنسرت موسیقی در دوران بی توجهی به موسیقی در اصفهان برگزار کردید؛ از این ریسک ها قرار نیست در قم داشته باشید و به حوزه موسیقی ورود کنید؟

در حوزه موسیقی، یک کتاب با موضوع فقه موسیقی تولید شد و نشست‌های پژوهشی خوبی درباره این موضوع با حضور حجت‌الاسلام مجتبی فلاحتی برگزار کردیم. من معتقدم در قم در بحث موسیقی، مشکلی وجود ندارد. مهم این هست که درست جلو برویم و چارچوب‌ها را رعایت کنیم.

تجربه بنده می‌گوید در حوزه موسیقی، آن‌قدر که خود کسانی که در حوزه فرهنگ هستند، مشکل درست می کنند علما و دلسوزان دین درست نمی‌کنند. یکی از مشکلات ما برای برگزاری کنسرت موسیقی در اصفهان، خود اداره کل فرهنگ و ارشاد بود که این موضوع را دائم امنیتی و کار را قفل می کرد در حالی که علما به ما سخت نمی‌گرفتند.

 

*اما در قم برای برگزاری یک کنسرت موسیقی، مدیرکل سابق فرهنگ و ارشاد اسلامی برکنار شد.

طبق آن چیزی که من شنیدم، علت این اتفاق اجرای موسیقی نبود، حواشی اجرای موسیقی بود. معتقدم اگر درست و قوی جلو برویم، مشکلی نیست. امروز نقشه راه موسیقی در قم نداریم و متولیان آن باید جلو بیایند.

البته متولی موسیقی در قم، اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی است. ما اگر فعالیتی می‌کنیم در حوزه کار آموزشی و تربیتی و تولیدی است.

 

*ولی در حوزه آموزش و تولید موسیقی فعالیتی ندارید در حالی که حوزه هنری کشور، یک مرکز موسیقی دارد.

ما برای تولید کار موسیقی در حوزه هنری قم هیچ منعی نداریم اما به دلیل هزینه های سنگین تولید آلبوم موسیقی ورود نکردیم.

 

 

*اما در حوزه آموزش هم وارد نشدید.

چون در قم، آموزشگاه‌ها و مؤسسات خصوصی موسیقی بسیارند و در حال فعالیت.

 

*با این تفسیر، در حوزه کتاب و نمایش و فیلم و داستان هم مؤسسات مختلفی فعالیت می‌کنند اما حوزه هنری در این عرصه‌ها ورود کرده. به طور مشخص برنامه‌ای برای ورود به حوزه آموزش موسیقی دارید؟

ما زیرساخت برگزاری دوره آموزش موسیقی را نداریم. این موضوع نیازمند دو ابزار است. یکی استادان قوی و دیگری امکانات. کلاس‌های موسیقی ساختار متفاوتی دارد و متأسفانه این امکانات را در حوزه هنری قم نداریم.

الان مسئله ما واقعاً این نیست. بسیاری از کارهای ما زمین مانده و اینکه حوزه هنری بخواهد وارد تولید موسیقی بشود، واقعاً بودجه نداریم. یعنی کل بودجه حوزه معاونت فرهنگی را باید برای تولید یک آلبوم موسیقی قرار بدهیم.

با این وجود، در این مقطع زمانی آن‌قدر که تولید آثار باکیفیت و فاخر موسیقی اهمیت دارد، آموزش اهمیت ندارد. آن‌قدر نوازنده و آهنگساز حاضر و آماده داریم که اگر حمایت شوند، کارشان به ثمر می‌رسد.

بنده اگر در قم ماندگار باشم روی تولید موسیقی سرمایه‌گذاری می‌کنم تا آموزش موسیقی. چون آن‌قدر هنرمندان قوی موسیقی در قم حضور دارند که باید شرایطی فراهم کنیم که کار تولیدی کنند. اما در مجموع خیلی تعصبی نداشته باشید.

 

*تعصب نیست. همان‌طور که شاعران، نویسندگان و هنرمندان نمایش حق رفت‌وآمد و برگزاری محفل در حوزه هنری دارند، هنرمندان موسیقی هم این حق را دارند که علاوه بر آموزش و تولید، حداقل یک مسئول در حوزه هنری قم داشته باشند.

حرف شما را رد نمی‌کنم اما متأسفانه زیرساخت فعالیت موسیقی در حوزه هنری قم نیست. 

 

*خود شما به عنوان یک مدیر فرهنگی با برگزاری موسیقی زنده یا کنسرت در قم موافق هستید؟

بله موافقم و بنده هم می‌پرسم چرا الان در قم موسیقی زنده اجرا نمی‌شود اما بررسی این موضوع در حیطه اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی قم هست، چون حوزه هنری متولی موسیقی نیست. مأموریت حوزه هنری تربیت استعدادها و تولید هست و تصدی‌گری و تولی‌گری خاصی در این زمینه ندارد. در قوانین جمهوری اسلامی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی متولی این موضوع هست.

 

*به نظر شما راه حلی برای برگزاری کنسرت موسیقی در قم وجود دارد؟

ببینید فتواهای حضرت آقا درباره موسیقی که از آن برداشت‌های مختلفی می‌شود، بسیار روشن و هوشمندانه است. با این حال، مسائل فقهی را که باید به اهلش سپرد و اهل فن بحث کنند اما به نظر بنده اگر می‌خواهید بحث موسیقی در قم حل شود، اهل خبره و کارشناسان دینی را صدا بزنید. به نظرم اگر با علما گفت‌وگو شود، در همین قم می‌توان بدون تخطی از موازین دینی و در چارچوب ضوابط و مقررات کشور، کنسرت موسیقی زنده برگزار کرد.

اما برای برگزاری این کنسرت باید شرایط عرفی و زمان و مکان را در نظر گرفت. مرکزیت شهر و محیط پیرامونی حرم باید توجه ما را به سمت حرم جلب کند. خیانت به حوزه فرهنگ و هنر و خیانت به حوزه دین هست که ما بخواهیم در مرکز شهر کنسرت موسیقی برگزار کنیم. به عنوان مثال ما برای سیزده بدر، بساط خودمان را کنار حرم می‌بریم یا به دامن طبیعت؟ اینکه گاهی علما عکس‌العمل نشان می‌دهند، حق دارند و باید به موقعیت مکانی و زمانی توجه کرد.

بحث عرف هم یکی از شاخص‌های مهم است. آیا الان در لس‌آنجلس اجازه می‌دهند ما با آقای انتظامی، کنسرت «از کرخه تا راین» یا «آزادسازی خرمشهر» برگزار کنیم؟

در مجموع، به نظرم هیچ تضادی در مسیر دیانت و عقلانیت وجود ندارد. هرجا خطایی باشد اشتباه از برداشت‌هاست، باید به طور تدریجی و با رشد عقلی، شرایطی ایجاد کنیم که پذیرش این موضوع در قم باشد.

 

*با وجود این مسائل، حوزه هنری برنامه‌ای برای حمایت از کارهای فاخر موسیقی ندارد؟

اگر کسی کار فاخر و طرح خوبی در قم داشته باشد، با کمک مرکز موسیقی تهران، حمایت و تولید می‌کنیم.

 

*شما یک بار گفته بودید قم در هنرهایی مانند شعر، نقاشی، خوشنویسی، معماری، تئاتر و سایر هنرهای هفت‌گانه، حرف‌ برای گفتن دارد اما تاکنون به‌خوبی به آن توجه نشده است. چگونه می‌توان قم را به یکی از قطب های هنری کشور تبدیل کرد؟

بهترین واژه که می شود به کار برد، سرمایه‌گذاری هنر است. یعنی اختصاص پول خوب، امکانات خوب و تربیت نیروی انسانی خوب. به بحث اقتصاد هنر باید وارد شد و رسانه‌ها و مدیریت‌ها از جزء تا ارشد باید حمایت کنند، فاکتورهای زیادی باید کنارهم بیاید تا اتفاق ویژه رخ دهد.

هنر به هنرمند و تولید زنده است. این دو مورد را اگر سرمایه گذاری کنیم پاسخ سؤال شما به راحتی داده می شود. یعنی ما به هنرمند توجه کنیم و روی تولید سرمایه گذاری کنیم، خود به خود می‌درخشد.

به جهت نزدیک بودن قم به تهران، بخشی از هنرمندان از قم به تهران مراجعه می‌کنند اگر شرایطی ایجاد شود که بخشی از دستاوردها را در همین جا عرضه کنند، اتفاقات خوبی رخ می‌دهد، بالأخره هرکسی شهر خودش را دوست دارد، شرایط اینجا را سخت می‌کنیم و بستر مناسب را مهیا نمی‌کنیم و هنرمندان می‌روند.

 

*اتفاقاً بحث مهاجرت هنرمندان یکی از سؤالات ما هم بود. قرار نیست این بستر مناسب برای بازگشت هنرمندان به شهر فراهم شود؟

اگر کار دست اهلش باشد، چرا اما برداشت من این هست که بخشی از کار هنر در قم، دست اهلش نیست. هرکاری باید دست اهلش باشد.

مثلاً در قم می‌بینم همه می‎‌خواهند کار هنری انجام بدهند، در حالی که ما حوزه هنری هستیم! بعضی مؤسساتی وارد کار هنر شدند که کارشان چیزی دیگری است. مگه ما وارد کار حوزه نظامی و انتظامی می‌شویم؟ بعضی مجموعه‌های نظامی فیلمسازی می‌کنند، در حالی که باید به کار خودشان برسند. مداخله در همه کارها مضر است، هرکس باید به کار خودش برسد.

 

*در همین مجموعه شما اگر آقای احمد سلیمانی کارمند حوزه هنری نبود، ده سال قبل از قم رفته بود.

این موضوع را قبول ندارم که چون ایشان کارمند حوزه هنری بوده از این شهر نرفته، آقای سلیمانی به دلیل دغدغه و احساس تعلقی که به شهرش دارد، در قم مانده وگرنه می‌تواند به حوزه هنری تهران متتقل شود یا از حوزه انصراف دهد و بیرون کار کند. آقای فدایی‌حسین و آقای آزاد احساس تعلق دارند که این شهر را ترک نمی‌کنند. این عزیزان را باید کمک و حمایت کنیم تا برای جوان های این شهر بایستند و کار کنند.

بنده از شما می‌پرسم فکر می‌کنید چرا الان تئاتر حوزه هنری قم موفق هست؟ چون کار به اهلش سپرده شده و دست احمد سلیمانی است.

 

*شما در جایی گفته بودید «ساختار و فضای حوزه هنری به هنرجویان و هنرمندان علاقه‌مند اجازه کار کردن می‌دهد و فضای آن برای فعالیت هنری مهیاست». آیا خط قرمزهای سیاسی برای حضور هنرجویان و علاقه‌مندان در حوزه هنری وجود دارد؟

به هیچ عنوان، اصلاً ما در داخل حوزه هنری وارد مرزبندی‌های سیاسی نمی‌شویم. هرکسی می‌تواند در بیرون از دیوارهای حوزه، سلیقه و فعالیت سیاسی داشته باشد. در اینجا از همه جریانات فکری سیاسی حضور دارند ولی در کنارهم فعالیت می‌کنند، بدون اینکه وارد خطوط سیاسی شوند.

اصلاً باید از این مراحل عبور کنیم، کشور متعلق به همه هست و ما باید آن‌قدر رشد کرده باشیم که کنارهم بایستیم و کار کنیم و در هنگام انتخابات هم هرکسی متناسب با سلایق سیاسی، آرای خودش را در صندوق انتخابات بیاندازد.

 

*معمولاً تجربه نشان داده به هر اندازه که مدیران فرهنگی از فضاهای سیاسی فاصله می‌گیرند و به ذات کار خودشان اهمیت می‌دهند، موفق‌تر هستند اما شما در دوره‌ای، فعالیت سیاسی در اصفهان داشتید. آیا نگاه سیاسی خاص خودتان را در کار فرهنگی دخالت می‌دهید؟  

من چه آن موقع و چه الان، به هیچ عنوان سلیقه سیاسی خودم را در کار فرهنگی دخالت ندادم و نمی‌دهم ولی این شجاعت را هم دارم که اندیشه سیاسی خود را اظهار کنم و پنهان نکنم. همه، بنده و فکر سیاسی من را می‌شناسند.

البته حضرت آقا توصیه دارند که مجموعه‌های فرهنگی و کسانی که کار فرهنگی می‌کنند وارد جریانات زودگذر انتخاباتی و سیاسی نشوند. در آن مقطع زمانی که منظور شماست، من این جمله رهبری را ندیده بودم ولی اگر زودتر می‌دیدم به طور قطعی، مسئولیت سیاسی قبول نمی‌کردم.

 

*شما در دوران مدیریت خود در قم اهل ارتباط قوی با رسانه‌ها نیستید. در این مدت فقط یک بار به مناسبت هفته هنر انقلاب با رسانه‌ها گفت‌وگو کردید که آن را هم باید به نوعی به حساب توفیق اجباری شهادت سید مرتضی آوینی گذاشت. این نقد را به خودتان وارد می‌دانید؟

بله من این ضعف را دارم و قبول می‌کنم اما امسال برای هفته هنر انقلاب برنامه های زیادی تدارک دیده بودیم و قرار بود در خدمت هنرمندان و اهالی رسانه باشیم که شیوع کرونا اجازه نداد.

 

*البته این موضوع به اهالی رسانه محدود نیست و با هنرمندان هم چندان رفیق نیستید و آن ارتباط نزدیکی را که مدیران سابق حوزه داشتند، برقرار نکردید. بعضی از هنرمندان قم از این موضوع گلایه دارند که چرا یک بار سراغ آنها را نگرفتید.

حرف‌شان درست هست. در عین حال معتقدم ارتباط با هنرمندان باید مفید باشد. از روز اول که به قم آمدم به همکارانم گفتم متأسفانه حوزه هنری زیرساخت های لازم را ندارد و این بخش، خیلی از وقت ما را گرفت. در عین حال نمی‌شود اهل هنر را دورهم جمع کنیم و تا مطالبه‌ای کردند، بگوییم شرمنده و هیچ کاری نمی‌توانیم انجام دهیم. این خیلی بدتر هست.

 

*در هر صورت، هنرمند این انتظار را دارد که دیده و شنیده بشود. اصولاً یکی از کارکردهای مثبت حوزه هنری در همه این سال‌ها، گردهم آوردن هنرمندان و شنیدن دغدغه‌های اهالی هنر بوده.

در اصفهان این ویژگی را داشتیم و خانه هنرمندان دایر بود و ارتباط ما با قشر هنرمند خیلی بیشتر بود و حتی قابل قیاس با سایر دستگاه‌های فرهنگی نبود. اصفهان این شرایط را داشت.

بنده مسئول وقتی به هنرمندان نزدیک می‌شوم، باید پاسخگو نیازهای آنها باشم. ما که نمی‌خواهیم هنرمندان را سرکار بگذاریم در حالی که بعضی مسئولان، این کار را انجام می‌دهند اما هنرمند بازیچه دست ما نیست. هنرمند نیازمند حمایت و پشتیبانی است و این موضوع برای سایر دستگاه‌ها تعریف شده. ابزاری که در اختیار آنهاست، یک‌دهم آن در اختیار حوزه هنری نیست.

 

*شما نمی‌توانید همین خانه هنرمندان را در قم دایر کنید؟

تلاش می‌کنیم که ان‌شاءالله انجام شود اما هرچه در راستای مأموریت ما باشد باید ورود کنیم. من می‌توانم همین اندک بودجه را خرج کارهای ویترینی کنم اما خود حضرت آقا می‌فرمایند در حوزه فرهنگ، کارهای ویترینی نکنید. من هم می‌توانم به صداوسیما ۵۰ میلیون بدهم، دو تا برنامه از حوزه هنری پخش کند و نصف آن برنامه را هم خودم حرف بزنم اما به جای اینکه پول حوزه هنری را در چاه بریزم، دوتا کتاب چاپ می‌کنیم و چند نمایش روی صحنه می‌بریم.

 

*به عنوان کسی که حالا بیست ماهی می‌شود در حوزه مدیریت فرهنگی و هنری قم حضور دارید، ریشه عقب‌ماندگی و مشکلات فرهنگ و هنر قم را چه می‌دانید؛ آیا این موضوع به نگاه مسئولان بازنمی‌گردد که اصولاً حوزه فرهنگ، مسئله دست چندم آنها هم نیست؟

من همیشه انگشت اتهام را اول به سمت خودم می‌برم بعد به سمت دیگران. ابتدا ما باید خودمان جواب بدهیم که چه دستاوردی داشتیم. در مورد مسئولان استانی هم بستگی دارد ما چگونه برخورد کنیم، به نظر من، مسئولان و مردم را متهم نکنیم. به نظرم ما کار نکردیم، ما هرچه بیشتر کار کنیم بیشتر می‌توانیم جبران کنیم. همه این عقب‌ماندگی‌ها بخاطر این بوده که کار نکردیم و کار نشده، ظرفیت بوده اما کار نکردیم.

 

*چه میزان به مدیران برمی‌گردد؟

مدیریت هم نقش دارد اما در این سؤالات دنبال مقصر نگردیم، ببینیم خودمان چه کار کردیم. فقط با فریاد زدن و حرف زدن کاری درست نمی شود، کار خودمان را باید بکنیم. ما باید زرنگ باشیم و با قدرت مدیریت، به اهداف و خواسته‌ها برسیم.

 

*قصد ندارید از موانع و چوب لای چرخ گذاشتن‌ها بگویید.

چیزی نیست. اینها اصلاً مهم نیست. ما با سختی رشد می‌کنیم و فقط باید استقامت داشته باشیم و نبُریم. به نظر من، قم خیلی ظرفیت دارد، اگر بخواهم نقدی داشته باشم، فکر می‌کنم قم از این ظرفیت نیروی انسانی درست استفاده نمی‌کند. واقعاً حیف است. این همه آدم یک جا جمع کردن مگر کم چیزی هست؟ سرمایه عظیمی از یک عقبه ۱۴۰۰ ساله اسلامی و یک عقبه چند هزار ساله باستانی در قم وجود دارد.  

قم می‌تواند از پایه‌های تمدن‌سازی در حوزه علم و اخلاق و هنر باشد و از تولید علم و هنر، اقتصاد مولد هم داشته باشد منتهی به قول سهراب سپهری «چشم‌ها را باید شُست و جور دیگر باید دید».