به گزارش «شهر بیست»، روزنامه جام‌جم به مناسبت ولادت امیرالمؤمنین(ع) در گزارشی به قلم احسان نظام بکایی، نگاهی به سریال امام علی(غ) به کارگردانی سید داوود میرباقری داشته است که در ادامه می‌خوانید:

۲۱ آبان ۱۳۷۰، وقتی فیلمبرداری سریال امام علی آغاز شد شاید هیچ کس فکرش را هم نمی کرد کاری که با برآورد اولیه ۲۷ میلیون تومان، جلوی دوربین رفته، تبدیل به سریالی ماندگار و تاثیرگذار شود. اما این اتفاق پنج سال بعد افتاد، وقتی که اولین قسمت‌های آن روی آنتن شبکه اول رفت.

خیلی‌ها تصور نمی‌کردند این سریال با ۱۷ قسمت این‌قدر دیدنی و جذاب باشد که بعد از ۲۳ سال هنوز هم بیننده دارد. دیالوگ هایی که میرباقری و حسین پناهی روزها و ماه ها برایش زحمت کشیدند نه اینقدر پیچیده و فلسفی، نه آنقدر ادبی و سنگین است و در حد فهم عموم نوشته شده، بدون اینکه حرمت کلام شکسته شود. دیالوگ ها بیشتر به شعر می ماند و بی شباهت به نثر نهج البلاغه و صنعت سجع موجود در آن نیست.

حاصل زحمت میرباقری و گروهش هنوز هم جزو آثار پر فروش محصولات سروش است. این سریال در ماه رمضان از یکی از شبکه ها روی آنتن می رود و تکه تکه پلان هایش به عنوان مرجع در مراسم روزها و شبهای قدر و شهادت امام علی (ع) به کار برنامه سازان تلویزیونی می آید. حالا پس از نزدیک به سه دهه از آغاز ساخت این سریال، نگاهی کرده‌ایم به زیر و بم آن و نکاتی که شاید درباره این مجموعه ندانید.

سریال امام علی یکی از رکوردداران همیشگی تاریخ تلویزیون است. چه از نظر تعداد بازیگران و چه از نظر بودجه و تولید و خیلی چیزهای دیگر که اینجا بخشی از مهم ترین هایش را آورده ایم.

اولین دکور تاریخی زمان اسلام در شهرک سینمایی غزالی برای این سریال ساخته شد و بعدها به عنوان لوکیشن اصلی اغلب پروژه های مذهبی استفاده شد. بسیاری از چهره های تاریخی را هم برای اولین بار در این سریال دیدیم. چهره اشخاصی مثل یزید، معاویه، عمروعاص، ابن ملجم، طلحه و زبیر و… که شاید قدیمی تر ها در تعزیه دیده بودند و ما فقط در کتاب ها خوانده بودیم برایمان دیدنی شد. این اولین دیدن ها باعث ماندگاری نقش ها در خاطره شد و در کنارش با شخصیت های دیگر تاریخی مثل خالدبن ولید و قطام و مروان هم آشنا شدیم.

وقتی میرباقری تولید امام علی (ع) را آغاز کرد، ۳۳ سال بیشتر نداشت و این هنوز هم یک رکورد به حساب می آید و شاید اگر الان کسی در این سن و سال بخواهد چنین مجموعه ای را کارگردانی کند دیگران با تردید به او نگاه کنند.

شاید اگر انقلاب فرهنگی نمی شد، این سید اهل خیج شاهرود با مدرک مهندسی معدن پلی تکنیکش، در یکی از معادن این کشور مشغول کار بود اما چند سال تعطیلی دانشگاه ها باعث شد تا میرباقری سال ۵۹ وارد تئاتر شود. سال۶۱ وقتی هنوز ۲۵ سالش نشده بود پایش به تلویزیون باز شد. ایوان مدائن را نوشت و در آن کار بازی کرد. تله تئاترهای آئینه خیال، اسکندر، شاه مغلوب را کارگردانی کرد.

 سال۶۵ سریال عجیب و تاریخی گرگ ها را ساخت که زمان و مکانی خیالی داشت و این نگاه به تاریخ برای اولین بار توسط او انجام شد. سال ۷۰ رعنا را روی آنتن برد و با یک ساختار پیچیده و روایت عشق و عاشقی در فلاش بک، اولین بار پرویز پرستویی را به تلویزیون معرفی کرد.

کل سریال امام علی ۱۷ قسمت است، هر چند شاید به نظر ما خیلی طولانی تر از اینها باشد. شخصیت پردازی به شکلی انجام شده که هنوز هم آنها را به یاد داشته باشیم و چهره های منفی فقط در حد یک تیپ نباشند. بعضی از نقشها به خصوص شخصیت های منفی، خواص متافیزیکی و فرامتنی داشتند. عمروعاص خود شیطان بود، آینده و عاقبتش را می دانست و حتی دانستن و اجرای تئاتر آنتیگون هم وجوه فرامتنی او را نشان می داد. قطام هم نشانه ای از زنان اغواگری بود که همه مردان را شیدای خود می کنند؛ از ولید و وردان گرفته تا ابن ملجم و اشعث.

در جایی از سریال، عمروعاص با کنایه ای خاص به معاویه می گفت: «برادریم؟» همین یک عبارت کوتاه، از گذشته این دو شخصیت، پدران و مادران شان نشانه هایی می داد. یا در جایی دیگر عمروعاص برای رهایی یزید از دست تعلیمات پدرش، معاویه می گفت:«ابایزید! سیاست بیماری میان‌سالی است». یا وقتی معاویه برای عده‌ای از یارانش، سفره ای شاهانه ترتیب داده بود، می گفت:«این ران ملخ سفره معاویه است». عباراتی که کاملا قابلیت ضرب المثل شدن را هم داشتند. لحن متنوع ادای دیالوگ ها هم قابل توجه بود. ولید، لحن تندی داشت و با تاکید خاص مدام می گفت:«مسالتن» وعمروعاص با لحن پرکش و غمزه اش در ماجرای حکمیت، ابوموسی را گول می زد که:«پرنده عرش کجا و چرنده ارض کجا؟» این دیالوگ ها بارها توسط میرباقری و حسین پناهی، چکش خرده بودند. دو نفری که هر دویشان روحیه سرکش روستایی داشتند؛ اولی از روستای خیج شاهرود آمده بود و دومی هم فرزند دژکوه سوق کهگیلویه و بویراحمد.

سریال امام علی از نظر تعداد اموات هم رکورددار است و بازیگران مشهور بسیاری را می توان نام برد که در آن هنرنمایی کردند و حالا بین ما نیستند که جمشید مشایخی آخرین نفر آنهاست.

البته در این سریال، چهره های زیادی هم به ما معرفی شدند. از فرهاد اصلانی و ویشکا آسایش گرفته تا محمدرضا شریفی نیا و پرویز پرستویی که با این سریال دیده شدند.

حسن فتحی: عمروعاص سیاس و حیله‌گر معاویه در سریال امام علی(ع) که رفتنش باعث حیرت همگان شد. مهدی فتحی از اواخر پاییز ۸۲ دچار عارضه قلبی شد و به بیمارستان ایرانمهر قلهک رفت اما به خاطر مشکلات مالی به بیمارستان دولتی شهدای تجریش منتقل شد و در آخرین روز زمستان ۸۲ از دنیا رفت.     

جواد خدادادی: ابوذر سریال امام علی(ع)، همان بازیگر معروف سریال آینه بود که سال ۸۷ در دورتموند آلمان با زندگی خداحافظی کرد.

منصور والامقام: زیبر و همان دربان گراند هتل هزاردستان، ۲۸ تیر ۱۳۸۰ زندگی را بدرود گفت.

منوچهر لاریجانی: طلحه سریال امام علی، ۷ بهمن ۱۳۹۰ به دلیل سرطان کبد در استرالیا درگذشت.

نعمت الله گرجی: پیرمرد مصری و دهنده عسل زهرآلود به مالک اشتر نخعی، ۱۲ فروردین ۱۳۷۹ با بازی در ۹۴ فیلم، دنیای هنر را ترک کرد.

سروش خلیلی: او نقش قاصد مروان به حاکم مصر را بازی می‌کرد و ۲۹ اسفند ۸۴ درگذشت.

رضا خندان: او نقس عدی بن حاتم را به عهده داشت و بازیگر نقش سنان در سریال مختارنامه بود که ۱۰ مهر ۱۳۸۹ درگذشت.

علی اصغر گرمسیری: در نقش ژنده پوش شامی ظاهر شد و در ۸۹ سالگی ۱۹ آذر ۱۳۷۹ زندگی را بدرود گفت.

مازیار پرتو: مدیر فیلمبرداری این سریال هم ۲ بهمن ۹۲ در کالیفرنیا درگذشت.

جهانگیر فروهر: نقش ابوسفیان پیر و فرتوت را او بازی کرد. چهره شناخته شده سینمای ایران از بازیگران هزاردستان در سال ۷۶ در ۸۱ سالگی درگذشت.

 انوشیروان ارجمند: برادر بزرگ داریوش ارجمند، هنرمند بزرگ سینما و تئاتر ایران در نقش اشعث بن قیس، ۲۳ آذر ۹۳ زندگی را بدرود گفت.

عباس امیری: نمی‌توان هنرنمایی او در نقش ابوموسی اشعری را از یاد برد.  مرحوم امیری اسفند ۸۹ در حادثه تصادف در جاده رشت به دیدار حق شتافت.

حسین پناهی: بازیگر عزیز و دوست داشتنی، خالق دیالوگ‌های ماندگار در نقش ابن خباب، در کمال ناباوری ۱۴ مرداد ۱۳۸۳ با ما خداحافظی کرد.

احمد قدکچیان: در نقش تاجر شامی دربار معاویه ظاهر شد. او ۱۷ آذر ۱۳۸۵ با بازی در بیش از ۵۰ فیلم، بازیگر و کارگردان شناخته شده‌ای بود که زندگی را بدرود گفت.

باقر صحرارودی: نقش کعب‌الاحبار را به عهده داشت که کارش ساخت احادیث جعلی بود. صحرارودی تیر ۹۳ با زندگی خداحافظی کرد.

مهرزاد مینویی: تدوینگر سریال امام علی که اسفند ۸۱ درگذشت.

علی آزاد: فوت او از همه عجیب‌تر است. او نقش ابن عباس را بازی می کرد که مرداد ۱۳۷۱ در میانه ساخت سریال از دنیا رفت. در سکانسی قرار بود مرحوم آزاد، وارد چادر حضرت علی(ع) شود. او وارد شد و دیگر بیرون نیامد.   

موسیقی سریال امام علی هنوز هم زنده است

موسیقی تیتراژ امام علی(ع) تا چند قسمت اول، آوازی نداشت اما ناگهان از قسمت های میانه سریال، آوازی عربی با لهجه ایرانی شنیده شد:«کل صبح وکل اشراق ایا / تبک عینی به دمع مشتاق ایا». صدیق تعریف که اسمی عجیب داشت وکمتر شناخته شده بود، پنج بیت می خواند که سه بیتش عربی بود و دو بیتش فارسی و این دو بیت فارسی، ترجمه دو بیت آخرعربی بود. کار آنقدرگل کرد که خیلی ها بدون آن که معنای آن را متوجه شوند و بدانند این ابیات و موسیقی برای ۵۰۰ سال قبل و متعلق به عبدالقادرمراغه ای است، آن را از برکردند. فرهاد فخرالدینی در دو سال و نیم و با حدود ده میلیون تومان، موسیقی این سریال را ساخت.

از شروع ساخت تا پخش اولین قسمت سریال، پنج سال طول کشید. میرباقری در این بین فیلم آدم برفی را هم ساخت

بودجه سریال امام علی در آغاز دهه هفتاد، این مقدار بود حالا با این پول حتی یک پراید هم نمی توان خرید!

این سریال تنها ۱۷ قسمت داشته که زمان هر کدام نزدیک به یک سال بوده است.