به گزارش «شهر بیست» به نقل از مرکز خبر حوزه، رسول جعفریان از شاگردان وی نوشت: استاد خسروشاهی که از چند روز پیش در قم گرفتار این بیماری(کرونا) شده بود، نهایتا دیروز ظهر به بیمارستان منتقل شده و پس از تأیید تست کرونا بستری گردید، اما مع الاسف بدلیل کهولت سن امروز صبح به رحمت حق واصل گردید. خداوند ایشان را مشمول رحمت واسعه خویش گرداند.

استاد سیدهادی خسروشاهی، در سال ۱۳۱۷ شمسی در تبریز، در خاندانی آراسته به دین و علم و فقاهت به دنیا آمد. سه قرن حیات و کوشش علمی و فقهی اجداد وی که جملگی از علمای بزرگ و فقهای نامدار ایران و عراق در دوران خود بوده ‌اند، این حقیقت را به‌ خوبی روشن ‏می سازد.

پدر وی، آیت ‏اللَه سیدمرتضی خسروشاهی از اجلّه علما و فقها، تحصیل کرده نجف بود. از وی علاوه بر رساله عملیه، کتاب «نثارات الکواکب علی خیارات المکاسب» و کتاب «حدیث الغدیر» در نجف و تبریز و قم، چاپ شده است. ایشان تألیفات دیگری نیز در فقه و اصول و مواعظ در (۴ جلد) دارند که مخطوط و موجود است. علاوه بر استاد دو فرزند دیگر آیت ‏اللَه سید مرتضی خسروشاهی، یعنی آیت ‏اللَه سیدابو الفضل خسروشاهی و آیت ‏اللَه سیداحمد خسروشاهی از معاریف علما و فقهای قم و تبریز بوده اند و در دو دهه اخیر به رحمت حق پیوسته اند.

پدر آیت ‏اللَه سیدمرتضی، آیت ‏اللَه سیداحمد خسروشاهی از علمای بزرگ عصر مشروطیت در آذربایجان بود، از ایشان آثاری در زمینه فقه و اصول به جای مانده که بعضی از آن ها در حواشی کتاب والدش (تقریرات بحث التعادل و التراجیح شیخ انصاری) در نجف به چاپ رسیده است. در جریانات نهضت مشروطه، وی هوادار «خط سوم» و در واقع بدون ورود علنی در میدان مبارزه سیاسی، خواستار «مشروطه مشروعه» بوده و به همین دلیل مدتی نیز به‏ عنوان اعتراض به اوضاع جاری، به نجف اشرف هجرت کرد.

پدر آیت ‏اللَه سیداحمد، آیت ‏اللَه سیدمحمد خسروشاهی از شاگردان ممتاز و از تلامذه عالی مقدار محقق بزرگوار و یگانه دوران، شیخ مرتضی انصاری بود که تقریرات وی از بحث استادش در موضوع «تعادل و تراجیح» همراه  «رساله باقریه»  در فقه و رساله ‌ای در «تقیه» و رساله دیگری در «حقیقت شرعیه»، جمعاً در ۴۰۰  صفحه در قطع رحلی و بزرگ در سال ۱۳۱۰ قمری در نجف اشرف به طبع رسیده است.

پدر آیت ‏اللَه سیدمحمد، آیت ‏اللَه سیدعلی خسروشاهی و پدر او آیت ‏اللَه سیدابوالحسن خسروشاهی، به شهادت کتب تراجم و رجال، جملگی از علمای بزرگ و فقهای نامدار عصر خود بوده‏ اند  . (۱)

مرحوم شیخ محمد رازی صاحب کتاب «آثار الحجه»  در جلد دوم کتاب خود در مورد این بزرگواران می‏ نویسد : «تمامی اسلاف این خاندان، به تقوی و علم و پرهیزکاری و طهارت و پاکی و ایثار و بذل در راه دعوت به خدا و ارشاد مردم به تعالیم اسلامی معروفند و چرا چنین نباشد در حالی که آنان از خاندان اهل بیت هستند و نسب آنان به امام حسین بن علی بن ابیطالب ‏علیه ‏السلام می ‏رسد … » (۲)

مرحوم سیدهادی خسروشاهی در چنین خاندان اصیل و ریشه ‏داری به دنیا آمد و در دامن پدر بزرگوارش پرورش یافت. تحصیلات مقدماتی را در تبریز به پایان رسانید و پس از رحلت والد محترم، در ۱۳۳۲ شمسی و در ۱۶ سالگی، عازم قم شد و در حوزه علمیه به تحصیل دروس سطح پرداخت و سپس در مراحل عالی دروس حوزوی (فلسفه، تفسیر، فقه و اصول)، در حضور اساتیدی چون آیت ‏اللَه بروجردی، امام خمینی، علامه طباطبائی و بزرگانی دیگر تلمذ نمود و به دریافت اجازاتی در امور حسبیّه (منوط به اذن فقها) نائل آمد. در مراحل علمی بالاتر، ایشان درجه اجتهاد و اجازه نقل حدیث را از مراجع و علماء نجف، قم و مشهد، از جمله امام خمینی و آیات عظام سیدابوالقاسم خوئی، سید شهاب ‌الدین نجفی مرعشی، سیدمحمدهادی میلانی، آیت ‏اللَه شیخ آقا بزرگ تهرانی، آیت‏ اللَه شیخ مرتضی حائری، آیت‏ اللَه سیداحمد زنجانی، آیت ‏اللَه میرزا عبدالجواد جبل عاملی، آیت ‏اللَه میرزا ابوالفضل زاهدی قمی و دیگران دریافت کرد.

انتشار بیش از ۸۰ جلد کتاب

وی بیش از ۸۰ جلد کتاب به زبان فارسی و عربی (علاوه بر صدها مقاله در نشریات اسلامی ایران و جهان اسلام) تألیف کرده اند که بیش از ۴۰ جلد آن، تاکنون بارها در داخل و خارج منتشر شده و بعضی از آن ها بیش از ۳۰ بار تجدید چاپ شده اند. علاوه بر تألیفات و ترجمه‏ ها، ۱۲۰ جلد کتاب دیگر نیز با تحقیق، توضیح و یا مقدمه و اشراف ایشان در ایران و ایتالیا و مصر و … چاپ و منتشر شده است .

از جمله آثار مرحوم خسروشاهی، ترجمه و تحقیق «امام علی صدای عدالت انسانی» استاد جرج جرداق در ۵ جلد و ۳۰۰۰ صفحه است که تاکنون ده ها  بار و در ده‌ ها هزار نسخه چاپ شده است.  تدوین و  تحقیق و نشر مجموعه آثار سیدجمال ‏الدین حسینی (افغانی)  در ۱۰ جلد، در بیش از ۳۰۰۰ صفحه در ایران و مصر، یکی از خدمات ارزنده دیگر استاد و در واقع، محصول نیم قرن تلاش و کوشش و تحقیق و بررسی در کشورهای اسلامی و عربی است.  مجموعه «حرکت ‏های اسلامی معاصر» در ۲۰ جلد (تاکنون ۱۰ جلد آن چاپ شده است)، «اسناد نهضت اسلامی ایران» در ۱۰  جلد (۶ جلد آن تاکنون انتشار یافته است) و «مجموعه آثار استاد علامه طباطبائی» در ۲۴ جلد از جمله آثاری است که استاد در تألیف، جمع ‌آوری یا تحقیق و ویرایش آن ها زحمت و رنج فراوان را پذیرا شده است.

علاوه بر تألیفات و ترجمه‏ های خود ایشان، استاد همواره در تدوین و تنقیح و نشر آثار اساتیدی چون : آیت ‏اللَه کاشف ‏الغطا، علامه سیدمحمدحسین طباطبائی، حاج سراج انصاری، سیدمحمد محیط طباطبائی، سیدغلامرضا سعیدی، محمد نخشب و… کوشا بوده و خدمات ارزنده‏ ای را در حفظ فرهنگ اسلامی و نشر اندیشه اصیل اسلامی ارائه داده است. و به همین دلیل است که استاد محمدرضا حکیمی ایشان را  «فرهنگبان کوشا»  نامیده اند. (۳)

بیشتر کتاب ‏ها و آثار خود استاد خسروشاهی در زمینه مسائل فرهنگی، اجتماعی و سیاسی مورد نیاز جامعه اسلامی است. این آثار به تصدیق اهل خرد، در روشنگری نسل جوان معاصر، بی شک تأثیر بسزایی داشته است.

وی از سال ۱۳۳۲ شمسی و تاکنون، با اغلب مطبوعات اسلامی از جمله  : مکتب اسلام، مکتب تشیع، معارف جعفری، راه حق، ندای حق، وظیفه، مجموعه حکمت، نور دانش، آیین اسلام، مسلمین، آستان قدس، نسل نو، نسل جوان، استوار، پیکار اندیشه، مهد آزادی و … همکاری داشته است که نتیجه این همکاری درج صدها مقاله در این مطبوعات می ‏باشد. پس از پیروزی انقلاب، استاد بیشترین همکاری قلمی را با روزنامه  «اطلاعات»  دارد.

استاد خسروشاهی در سطح جهانی، با شرکت در کنفرانس ‏ها و کنگره‏ های اسلامی در کشورهای اروپایی و اسلامی، از جمله پاکستان، مصر، الجزایر، عربستان، سوریه، قطر، ترکیه، لبنان، ایتالیا، انگلیس، آلمان، سوئیس و  … به ‌عنوان نماینده امام خمینی و یا نماینده حوزه علمیه قم فعال بوده است. (۴)

استاد خسروشاهی پیشگام در مسئله تقریب بین مذاهب اسلامی

در مسأله تقریب بین مذاهب اسلامی، استاد خسروشاهی از نیم قرن پیش، از پیشگامان این حرکت اصلاحی به ‏شمار می ‏رود. مکاتبات ایشان با علامه شیخ محمدتقی قمی – مؤسس دارالتقریب قاهره – گواه این سابقه بلند است. در این راستا، استاد با اغلب حرکت ‏های اسلامی معاصر و رهبران آن ها در سراسر جهان اسلام، ارتباط و پیوند نزدیکی داشته است.  (۵)

وی در سال ۱۳۵۲ شمسی، «مرکز بررسی های اسلامی قم»  را به عنوان مرکزی وابسته به حوزه علمیه قم، تأسیس و به ثبت رساند و سپس در سال ۱۳۶۱، «مرکز فرهنگی اسلامی اروپا»  را در  رم  -ایتالیا- تأسیس نمود. هر کدام از این دو مؤسسه ده‌ ها کتاب ارزشمند در زمینه ‏های اسلامی، از جمله قرآن مجید و نهج ‌البلاغه را به زبان‌ های  عربی، انگلیسی، ایتالیایی، آلمانی و  …  ترجمه و منتشر کرده اند که این اقدام در نشر فرهنگ اسلامی در سطح دنیا، از ارزش بالایی برخوردار است.

فعالیت‏ های سیاسی استاد از سال ۱۳۳۲ شمسی پس از آشنایی نزدیک با آیت ‏اللَه کاشانی، آیت‏ اللَه طالقانی و شهید نواب صفوی آغاز گردید. به همین دلیل، از همان دوران تا زمان پیروزی انقلاب اسلامی، بارها در قم، تهران و تبریز دستگیر، زندانی و یا تبعید شده که آخرین آن تبعید به «انارک»  یزد به مدت سه سال بود که مرحوم آیت ‏اللَه پسندیده و حضرت آیت‏ اللَه ناصر مکارم شیرازی نیز در آنجا حضور داشتند و با آغاز انقلاب اسلامی همگی آزاد شدند.

وی پس از پیروزی انقلاب اسلامی، نخست به مدت ۲ سال، به ‏عنوان نماینده امام خمینی‏(ره) در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی فعال بود،(۶)  و سپس به عنوان سفیر ایران در واتیکان انتخاب شده و به مدت ۵ سال، در این سمت به فعالیت پرداخت. تأسیس «مرکز فرهنگی اسلامی اروپا» در رم و تأسیس دو ماهنامه انگلیسی زبان اینکوایری (Inquiry) و افریکن ایونتس (Aferican Events )  و هفته نامه عربی  «العالم» در لندن – با همکاری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی- از آثار این دوره است. در مدت حضور ایشان در ایتالیا، علاوه بر چاپ و نشر ترجمه قرآن مجید و نهج‌البلاغه به زبان ایتالیایی و نشر ماهنامه ‌ای به نام   «جهان نو»  به ایتالیایی، طی مدت ۵ سال جمعاً ۱۶۲ کتاب و نشریه به زبان ‏های  فارسی، عربی، انگلیسی، ایتالیایی و فرانسوی منتشر و در سراسر جهان توزیع شد .

در دوره اقامت ۳ ساله در قاهره به‏ عنوان رئیس نمایندگی جمهوری اسلامی ایران، علاوه بر حضور در محافل علمی – سیاسی و سخنرانی و مصاحبه تلویزیونی و مطبوعاتی و ده ‌ها نوبت ملاقات با شیخ الازهر و مقامات علمی – سیاسی مصر، بیش از ۵۰ جلد کتاب و نشریه درباره انقلاب اسلامی ایران، تشیع و اهل بیت (علیه السلام) تألیف و یا با همکاری و مساعدت او در مصر منتشر گردید که این خود خدمت بزرگی در راستای‏ وحدت و تقریب بین مذاهب اسلامی است.

مهمترین این آثار «نهج ‏البلاغه» با مقدمه استاد و شرح شیخ محمد عبده، «اهل البیت فی مصر»، «صحیفه سجادیه»، «حقیقه علاقه عبدالناصر بالثوره الاسلامیه فی ایران»، «عبدالله ‏بن ‏سبا بین الواقع والخیال»، «ادعیه اهل البیت»، «الامام علی بن ابیطالب»، «الامام الحسین»، «الامام جعفر الصادق»، «الطریق الی مذهب آل البیت» و «عقیدتنا» است.

مرحوم خسروشاهی علاوه بر زبان فارسی، عربی، ترکی آذری و ترکی استامبولی به زبان انگلیسی و ایتالیایی هم آشنایی داشت و پس از مراجعت از واتیکان، ضمن ادامه اشتغال در وزارت امور خارجه به عنوان مشاور وزیر، در دانشگاه ‌های تهران، از جمله دانشکده حقوق و علوم سیاسی و دانشکده روابط بین ‏الملل وزارت امور خارجه به تدریس پرداخت.

انتشار فصلنامه پـُرارج  «تاریخ و فرهنگ معاصر»

وی به مدت ۶ سال، با انتشار فصلنامه پـُرارج  «تاریخ و فرهنگ معاصر»  به نشر حقایق و روشن ساختن زوایای تاریک تاریخ معاصر ایران و جهان اسلام در چندین هزار صفحه پرداخت که بی‏ شک این فصلنامه فرهنگی تاریخی به مثابه یک منبع مستند، همواره مورد استفاده قرار خواهد گرفت.

همچنین، ویژه ‏نامه هایی زیر نظر ایشان از سوی مرکز بررسی های اسلامی منتشر شد که قرار بود بالغ بر ۵۰ جلد گردد، ولی متأسفانه به علت مسافرت به خارج از کشور و اشتغالات دیگر، تاکنون فقط ۳ جلد از آن ها منتشر شده است. 

انتشار مرتب هفته ‏نامه  «بعثت»  که هم ‏اکنون وارد سی و پنجمین سال انتشار خود شده و تاکنون بیش از ۱۵۰۰ شماره از آن منتشر شده است  و همچنان انتشار آن ادامه دارد از دیگر فعالیت‏ های فرهنگی مرحوم خسروشاهی بود.