شهر بیست/ سرویس فرهنگ و هنر _ وجیهه غلامحسین زاده: «زندگی همان‌طور که هست» یا «گرفتن زندگی در حالت ناگهانی» از جمله تعاریفی است که «ژیگا ورتوف» از سینمای مستند ارائه داده است. سینمایی که تلاش می‌کند هرچه بیشتر شبیه به زندگی باشد و گاهی بسیار موفق هم بوده و توانسته بُرش‌هایی از زندگی را به شکلی که برای مخاطب جذاب باشد، به تصویر بکشد.

روندی که اتفاقا توجه مخاطب به سینمای مستند را در سال‌های گذشته به همراه داشته است. راه اندازی شبکه‌های مستقل برای نمایش مستند، یکی از نشانه‌های جذب مخاطب این گرایش از فیلمسازی است که این روزها در قم هم علاقه‌مندانی را به خود جذب کرده و بسیاری از فیلمسازان قمی گرایش خود را به تولید فیلم های مستند معطوف کرده اند و حالا اکران مستندهای سیزدهمین جشنواره «سینما حقیقت» برای اهالی سینمای قم و بیشتر از همه برای مستندسازان قمی، اتفاق خوش یُمن و مبارکی است.

آن‌طور که محمد کاظم رضوانی، رئیس اداره سینمایی اداره‌کل فرهنگ و ارشاد اسلامی قم گفته است: «سیزدهمین جشنواره بین‌المللی «سینما حقیقت» از ۱۸ تا ۲۴ آذرماه در تهران به همت «مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی» و با اهدافی از جمله «بازنمایی تاریخ و فرهنگ جامعه ایرانی- اسلامی»، «صیانت از هویت ملی مبتنی بر انگاره‌های دینی و ایرانی» و «تقویت سینمای مستند خلاق ایران» برگزار شد.»

به گفته دبیر اجرایی جشنواره «سینما حقیقت» در قم، «امسال همزمان با تهران، قم برای دومین بار میزبان جشنواره «سینما حقیقت» شد و ۱۰ فیلم مستند منتخب از آثار این جشنواره در روزهای شنبه ۲۳ آذر و یکشنبه ۲۴ آذر از ساعت ۱۵ تا ۲۲ در سینما آوینه قم به روی پرده رفت که که البته با استقبال جمعی از مستندسازان قمی همراه بود.»

به گفته رضوانی، «جشنواره «سینما حقیقت» مهم ترین رویداد معتبر سینمای مستند ایران و آسیاست و این رویداد به همت «اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی قم» و با همکاری «مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی» و «خانه سینمای مستند قم» در استان برگزار شد.»

مهم ترین رخداد سینمای مستند

«جشنواره «سینما حقیقت» به عنوان مهم ترین رویداد فیلم مستند در ایران، سیزدهمین دوره خود را سپری می‌کند و بعد از چندسالی که علاوه بر تهران در استان‌ها اکران داشت، برای دومین بار در استان قم نیز برگزار شد»؛ این را سید محمدحسین هاشمی، رئیس خانه سینمای مستند قم گفته است.

هاشمی که بیش از ۱۳۰ فیلم مستند را تهیه کنندگی کرده و بیش از ۳۰ جایزه در جشنواره های مختلف دریافت کرده، اضافه می‌کند: «با به ثبت رسیدن خانه سینمای مستند در قم، این نهاد متولی پخش و اکران جشنواره سینما حقیقت در قم شد و با توجه به آماده نبودن زیرساخت‌ها، اکران فیلم‌ها از تالار مرکزی شهر به سینما آوینه منتقل شد.»

«انتقاد خانه سینمای مستند قم به اختیار نداشتن استان‌ها در انتخاب برنامه اکران بود»، این را هاشمی گفته و تصریح می‌کند: «در خصوص انتخاب فیلم‌ها و تعداد اکران، ستاد اجرایی جشنواره در تهران تصمیم گیری کرد و در این زمینه، خانه سینمای مستند قم هیچ‌گونه اختیاری نداشت اما با توجه به بسترهای بسیار کوچک اطلاع رسانی، استقبال خوبی صورت گرفت و با توجه به همین مخاطب فعال، در حال آماده سازی بسترهایی هستیم که اتفاقات بعدی خانه مستند قم با استقبال بیشتری همراه باشد.»

او، برنامه اکران مستند به صورت دو هفته یک بار و برگزاری کارگاه های آموزشی را از جمله برنامه‌های پیش روی خانه سینمای مستند قم نام برده و در رابطه با برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته در مورد نحوه برگزاری کارگاه‌ها، می‌گوید: «سه کارگاه آموزشی فیلم مستند با عنوان کارگردانی، تدوین و فیلمنامه به زودی برگزار خواهد شد.»

رئیس خانه سینمای مستند قم، همین برنامه‌ها را جرقه شناخت و عضویت بسیاری از هنرمندان قمی در خانه عنوان می‌کند و می‌گوید: «در حال حاضر، افرادی که رزومه و سابقه کاری برای ما فرستادند حدود ۴۰ نفر هستند اما تعداد واقعی هنرمندان عرصه مستند در قم خیلی بیشتر است که زمینه های فعالیت و عضویت این افراد به مرور فراهم می‌شود. در حال حاضر کارت خانه مستند به طراحی شده است و بعد از اینکه مزایا را اطلاع رسانی کنیم، می‌توانیم اعضای بیشتری را در کنار خود داشته باشیم.»

عبور از سینمای داستانی

محمدتقی رحمتی، نایب رئیس خانه سینمای مستند قم معتقد است: «دنیای داستانی و هالیوود به نقطه‌ای رسیده که حرفی برای گفتن ندارد. برای مثال، فیلم‌هایی که امسال به «اسکار» و «گلدن گلوب» نامزد شدند، سعی کرده اند به دنیای مستند نزدیک شوند، نوع قاب‌ها و روایت‌ها به دنیای مستند نزدیک است. در واقع اگر حرفی برای گفتن باشد در دنیای مستند است.»

اهمیت حقیقت و مستندگونه بودن مسائل تا حدی است که دین ما هم به آن اشاراتی داشته است. آن طور که رحمتی گفته است: «امام علی (ع) می‌فرمایند: «حقیقت بهترین راهنماست». ما برای جریان سازی و فرهنگ سازی باید مستندسازی را فراگیر کنیم و برگزاری جشنواره «سینما حقیقت» در استان‌ها از جمله قم، نقطه عطفی در فراگیر شدن مستند است».

به گفته این مستندساز، «یکی از نقاط وقت جشنواره در قم، برگزاری نشست‌های نقد و بررسی با حضور مستندسازان و کارشناسان سینما بود و بسیار تلاش شد که این جلسات و محتوای آن بیشتر جنبه هنری داشته باشد و رنگ و بوی سیاسی نگیرد.»

رحمتی، در رابطه با وضعیت خانه سینمای مستند قم، بر لزوم حمایت از این انجمن تأکید می‌کند و می‌گوید: «یکی از مسائلی که به ما انگیزه داد، حمایت های معنوی اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی قم بود. بنابراین، تقاضا داریم که اگر اعتبارات ویژه‌ای تخصیص یافت، نگاه ویژه ای به مستند داشته باشند و حمایت از مستندسازان قمی را در اولویت خودشان قرار بدهند.»

این مستندساز قمی که تاکنون جوایزی را از جشنواره‌های «سینما حقیقت»، «عمار» و «نماز و نیایش» در کارنامه دارد، برنامه‌های ویژه‌ای را برای ادامه راه خانه سینمای مستند قم پیش بینی کرده و معتقد است: «خانه سینمای مستند قم طفل نوپاست و یکی از برنامه‌ها، استعدادیابی، حمایت و هدایت آنها برای شرکت در جشنواره‌های معتبر است».

مستند، چشم جهان

«به قول «وریته» مستند چشم جهان است و به قول استاد ضابطی جهرمی، مستند چشم و چراغ ماست، از این جهت هر مستند را تماشا کنیم، علمی به مخاطب افزوده خواهد شد چراکه قابل استناد است»؛ این را بلال اُلفت عضو هیئت مدیره خانه سینمای مستند قم گفته و معتقد است: «مستندهایی مانند «زمستان است»، «آشو» و «واکس چه» از جمله مستندهای جشنواره بودند که ارزش دیدن داشتند و مخاطبی که این آثار را می‌بیند با مکان، شخصیت یا اتفاق تازه‌ای آشنا می‌شود.»

وی، منتقد تعداد و انتخاب فیلم‌های اکران شده در قم است و می‌گوید: «خوب بود اگر حداقل ۵۰ درصد مستندهایی که در تهران اکران شد، در استان‌ها هم نمایش داده می‌شد و کارهای شناخته شده‌تری به روی پرده می‌رفت. با نمایش این تعداد اثر نمی‌توان سطح کلی آثار جشنواره را قضاوت کرد».

به گفته این مستندساز، «قم، مشهد و اصفهان به لحاظ مستندسازی و کارهایی که تولید می‌شود، از نظر کمیت و کیفیت در جایگاه خوبی قرار دارند و حتی قم مستندسازانی دارد که جوایز بین المللی گرفته اند.»

اُلفت که مقام اول جشنواره جام جم را در سال ۹۶ کسب کرده، معتقد است: «اصل برگزاری جشنواره در استان ها با وجود نواقصی که دارد، اتفاق بسیار خوب و مبارکی است. در تهران، سیزده سال است که جشنواره سینما حقیقت برگزار شده و این تداوم برگزاری، سبب شده که امسال مخاطبان بسیاری جذب جشنواره شوند و با ادامه دار شدن جشنواره در استان‌ها نیز مخاطب بیش از پیش اقبال نشان خواهد داد.»