به گزارش پایگاه خبری شهر بیست به نقل از ایسنای قم، حسن قره‌ گزلو در جلسه قم پژوهی با موضوع بررسی ثبت آیین‌ها و رسم‌های سنتی قم در فهرست آثار ملی ایران عنوان کرد: برای جلوگیری از آسیب و گزند روزگار باید آیین ها و رسوم سنتی ثبت شود.  ثبت ملی و جهانی میراث فرهنگی و آثار معنوی و رسوم مانع از فراموشی و کمرنگ شدن آن می شود.

وی تصریح کرد: خوراک و پوشاک، آداب و رسوم، بازی و اشعار از جمله آثار معنوی است که با پیگیری و ارائه مستندات ثبت می شود.  میراث های ملموس و ناملموس و معنوی داریم که در طول تاریخ بوده و بر جای مانده است آئین ها نیز جزء میراث ناملموس است که تعدادی در قم به ثبت رسیده و برخی در حال ثبت است.

وی اظهار کرد: در سال ۱۹۴۶ سازمان فرهنگی، آموزشی و تربیتی ملل مختلف تحت عنوان یونسکو شکل گرفت و در آن زمان ایران یکی از امضاکنندگان اساسنامه آن بود که طبق آن آثار مختلف از ابنیه تاریخی ایران در یونسکو به ثبت رسید.

این کارشناس حوزه میراث فرهنگی خاطرنشان کرد: یونسکو به کشورهای زیر پوشش، خدماتی در صیانت از آثار تاریخی و باستانی ارائه می دهد؛  میدان نقش جهان که در خطر تخریب از نظر منظر بود با اخطار و تذکر یونسکو به میراث فرهنگی ایران به عنوان یکی از اعضا از نظر تاریخی مصون ماند حتی یونسکو بودجه ای را برای مرمت چغازنبیل تخصیص داده بود.

قره‌ گزلو افزود: ثبت اثر موجب صیانت و حفظ و نگهداری از آن می شود در گذشته ثبت آثار بیشتر به سمت مادی بود اما از سال ۸۸ کشورهای دیگر و ایران طبق مصوبات یونسکو به ثبت میراث معنوی پرداختند.

وی اظهار کرد: ثبت بنای تاریخی در هر شهر و کشوری دو سال زمان می برد و از زمان ثبت مورد حمایت یونسکو قرار می گیرد.

این کارشناس حوزه میراث فرهنگی عنوان کرد: از سال ۸۸ اولین آثار که از قم ثبت می شود قالی و خرمهره است، قم با توجه به فرهنگ چند هزار ساله و اقوامی که زندگی می کردند دارای فرهنگ غنی متشکل از اقوام مختلف با تنوع زیاد است.

وی بیان کرد: در ثبت آیین ها فرآیند شکل گیری و ماهیت آن ثبت می شود بسیاری از بازی ها و آداب و رسوم از بین رفته است و برخی که به سنت تبدیل شده بودند باقی مانده است که باید برای جلوگیری از فراموشی آیین ها و سنت ها آن را ثبت کرد.

قره‌ گزلو تصریح کرد: در رابطه با صنایع دستی مهارت آن صنایع به ثبت می رسد از سال ۸۸ به بعد آثار زیادی در قم به ثبت رسید که خنجرسازی و شمشیر سازی قم یکی از این آثار معنوی به شمار می رود.

وی خاطرنشان کرد: از قم هنوز اثر ثبت جهانی نداریم هر چند قالی قم سرآمد قالی های جهان است اما چون دفاع کردن از چنین قدمتی روند دشواری دارد و مدارک و مستنداتی از دیگر استان ها وجود دارد هنوز قالی قم را به ثبت نرسانده ایم.

این کارشناس حوزه میراث فرهنگی بیان کرد: خراطی و سنگ تراشی و تعزیه روی تخت روان قم نیز به ثبت رسیده است در این تعزیه هر تکه تعزیه را روی وسیله ای سیار مانند گاری انجام می دهند.

وی ادامه داد: همچنین نخل گردانی روستای دولت آباد و قبادبزن نیز به ثبت ملی رسیده است که در نحوه اجرای آیین ویژگی هایی وجود داشته است البته اصطلاح درست آن نقل گردانی است.

قره‌ گزلو گفت: پامنبری روستای قاهان یکی از رسوم و آیین های بی نظیر است که اشعاری موروثی در این آیین منتقل شده و به تازگی به ثبت رسیده است.

وی با اشاره به دیگر آثار معنوی ثبت شده افزود: زیارت حضرت معصومه(س) و ویژگی های منحصر به فرد آن نیز ثبت شده است و فرآیند تولید سوهان قم و قدمتی که دارد نیز در فهرست ثبت آثار قرار گرفته است.

وی ادامه داد: به تازگی آبگوشت قنبید قم نیز ثبت شد البته در قم پلوقنبید هم داشته ایم که در خاطرات میرزا مهدی خان آمده است که در منزل استاد حسن بنا به خوردن پلوقنبید دعوت می شود و بعدها برای ساخت مدرسه سپهسالار از این معمار برجسته دعوت می کند.

قره‌ گزلو اظهار کرد: با توجه به اینکه در گذشته در ایران سیب زمینی وجود نداشته است قمی ها با قنبید غذاهای زیادی را طبخ می کردند که نشان دهنده استفاده هوشمندانه از منابع طبیعی در قم بوده است به ویژه اینکه قنبید خواص درمانی به ویژه در سنگ کلیه دارد.

وی گفت: سیب زمینی را سرجان ملکم به ایران می آورد و در روستای پشند از توابع البرز برای اولین بار کاشته می شود به سیب زمین آلو ملکم گفته می شد و بعدها سیب زمینی نام گرفت.

این کارشناس حوزه میراث فرهنگی عنوان کرد: یکی از غذاهای سنتی قم به عنوان سنگک معروف است که به ثبت رسیده است این غذا قدمتی تاریخی دارد و فقط شامل نان سنگک نیست.

وی تصریح کرد: قم در هنر تهذیب پیشگام و سرآمد است و بیش از ۲۰ سال است که این هنر در نمایشگاههای جهانی عرضه می شود تهذیب به هنری مقدس شهرت دارد و یک هنر صفحه آرائی به شمار می رفته است.

قره‌ گزلو بیان کرد: مجلد سازی قم و مرواری بافی و معرق چوب و گره چینی نیز در قم ثبت شده است که نشان دهنده قدمت این هنرها در قم است.

وی خاطرنشان کرد:در قم معماران بزرگ و برجسته ای داشته ایم بر این اساس وجوه پیدا و پنهان معماری نیز جایگاه ثبت دارد تنها تکنیک خاص معماری در کشور که به ثبت رسیده طاق قمی پوش است که گویای معماری غنی در قم است.

این کارشناس حوزه میراث فرهنگی عنوان کرد: این طاق خیز کوتاهی دارد و امکان آسیب رساندن به آن می رود تا جایی که دیوار تمام می شود پاطاق و کلاف چوبی و چوب ون با تیرها کلاف می شده و خود تیرها را با سیم های کابل با هم کلاف می کردند تا دیوارها رانش پیدا نکند.

وی توضیح داد: تیرکلاف در معماری کاربرد داشته است این خیز مانع از رانش دیوار می شده و تکنیک معماری به شمار می رفته است اجرای این طاق سخت و در آن آجر به پهلو قرار می گرفته است و قوس کمی داشته است این سبک از معماری در قم اواخر زندیه و قاجار به کار می رفته است.

قره‌ گزلو یادآور شد: باید به مدیران و کارشناسان میراث فرهنگی گوشزد کرد تا برخی از آیین ها و بازی ها و غذاهای سنتی را به ثبت برسانند و برای ثبت آن تلاش شود.

وی بیان کرد: یکی دیگر از آثار به ثبت رسیده در قم نقاشی پشت شیشه و خرمهره و فرش است که قدمتی تاریخی دارد.

این کارشناس حوزه میراث فرهنگی اظهار کرد: لاله گردانی در حرم مطهر حضرت معصومه(س) به عنوان یک آیین در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

وی توضیح داد: لاله گردانی به دوره صفویه و سفرهای ژان شاندرمن فرانسوی برمی گردد همان گونه که بسیاری از آیین های سنتی و رسوم ایرانی در آثار سفرنویسان غربی ثبت شده که نشان دهنده قدمت و اهمیت آن است.

قره‌ گزلو گفت: آثار سفرنامه نویسان برای ما سند مهمی به شمار می رود سفرنویسان غربی علاقه زیادی به فرهنگ و سنت های ما داشته اند و بسیاری از این آیین ها و سنت ها را در سفرنامه‌های غربی می‌توان پیدا کرد.

وی افزود: شاندرمن در سفر خود به قم در مورد لاله گردانی می‌گوید “در حرم حضرت معصومه(س) ۸ قاری وظیفه دارند شبانه روز در حرم قرآن بخوانند این قاریان بی آن که به رفت و آمد کسان اعتناء کنند به قرائت قرآن مجید اشتغال دارند ۱۲ قاری بر سر شاه صفی و ۲۵ تن نیز در بر سر شاه عباس به نوبت قرآن تلاوت می کنند”.

این کارشناس حوزه میراث فرهنگی خاطرنشان کرد:در این خاطره نویسی آمده است که تنها روشنایی در هنگام شب لاله هایی بوده که با شمع روشن می شده است و هر شیفت که تغییر می کرده لاله ها نیز جا به جا می شده است.

وی تصریح کرد:در حال حاضر لاله گردانی در حرم معصومه (س)اجرا می شود در گذشته نیز فراشان و خدام با آیینی همراه در وصف حضرت معصومه (س) دعا و خطبه خوانی برگزار می کردند.

قره‌ گزلو بیان کرد:آیین عاشورایی حسینیه چهل اختران نیز به تازگی ثبت شده است در همایش میراث عاشورایی که در استان مازندران برگزار شد آثار مختلفی از شهرهای گوناگون حضور داشتند که مورد موافقت قرار نگرفت چون سابقه تاریخی نداشتند.

وی توضیح داد:قرار نیست هر اثری که معرفی می شود به ثبت برسد اگر آیین حسینیه چهل اختران ثبت شد به واسطه این است که بزرگترین دسته جات را داشته و به صورت مردم نهاد و منسجم اداره می شده است و در آن توغ گردانی می شود.

این کارشناس حوزه میراث فرهنگی عنوان کرد: توغ سیفا توسط سیف الله نامی در اصفهان ساخته و به قم منتقل شده است این آیین نیز قدمتی بیش از ۴۰۰ سال دارد.

وی بیان کرد: به زودی نیز تعدادی از آثار تاریخی و آیین ها و رسوم قم ثبت می شود قم هنوز در بازی های سنتی ثبت ملی ندارد.

قره‌ گزلو تصریح کرد:فرآیند ارده گیری در قم در جهت ثبت مراحل قانونی را می گذراند قم در بسیاری از زمینه ها سرآمد است در قم خط ناخنی داریم که قابلیت ثبت دارد خطی که با ناخن و به صورت برجسته شکل می گیرد و در قم و تهران انجام می شود.

وی گفت:روضه های خانگی و گیوه دوزی و کالجوش و اشکنه و برخی از سرگرمی ها نیز ممکن است به ثبت برسد.

این کارشناس حوزه میراث فرهنگی عنوان کرد:باید بدانیم   برخی از هنرها و صنایع دستی که ویژه استان های مختلف باشد به نام ملی ثبت می شود.

وی اظهار کرد:آیین فندق چینی روستای وشنوه به زودی ثبت می شود در قم بازی های الک و دولک و چوب اره نیز وجود دارد که ثبت می شود.

قره‌ گزلو توضیح داد:سفره بی بی سه شنبه یکی از آیین های معروف در قم است که ریشه تاریخی دارد و قبل از اسلام وجود داشته است و درباره آن داستان زیبایی در مورد نذر یک سفره وجود دارد که به زودی ثبت می شود.

وی گفت:لعاب سبز قمی و آبگوشت یخمی و انگشترسازی قم و و چلنگری قم روند ثبت ملی را سپری می کند تا به شورای داوری برود و ثبت ملی شود.

گفتنی است در این جلسه یکی از سرگرمی های قمی و بازی های سنتی به نام کفتربازی برای ثبت ملی نیز مطرح شد.