شهر بیست/ سرویس اجتماعی _ محمدمهدی عنایت‌پور: روز دوشنبه هفتم مهرماه بود که خبری به نقل از محمدرضا قدیر سرپرست دانشگاه علوم پزشکی قم مبنی بر اینکه «قم به شهر بدون دخانیات تبدیل می‌شود»، در رسانه‌ها منعکس شد و با واکنش‌های متفاوتی مواجه شد.

عده‌ای در شبکه‌های مجازی از این اتفاق استقبال کردند اما برای بعضی، همچنان این پرسش باقی ماند در شهری که پارک‌ها و بوستان‌های آن در فصل تابستان به جولانگاه دود قلیان تبدیل شد و شهروندان را از نعمت یک دم سالم هم محروم کرد، حالا چگونه قرار است به شهری بدون دخانیات تبدیل شود؛ آن هم در حالی که استفاده از دخانیات به ویژه قلیان در بدنه اجتماعی آن به شدت در حال تغییر و ازدیاد شده و گواه این سخن هم اینکه قلیان کشیدن به صورت خانوادگی در حال رایج شدن به امری عادی است و دخانیات فروشی‌های شهر در حال گسترش است.

بعضی دیگر در واکنش به این موضوع، از این طرح هم مثل بسیاری از طرح‌های دیگری که تعدادی از مسئولین دورهم جمع می‌شوند و بدون نگاه به واقعیت‌های جامعه، تصمیم می‌گیرند یاد کردند و برای بعضی دیگر نیز این پرسش مطرح شد که از فردای اجرای این طرح، آیا مصرف دخانیات در قم ممنوع می‌شود یا اصلاً چگونه این طرح اجرایی خواهد شد؟               

اما ماجرا به زمانی برمی‌گردد که نهم مردادماه سال جاری، نماینده سازمان جهانی بهداشت با سفر به قم، از تصمیم این سازمان برای انتخاب چهار شهر مذهبی مکه و مدینه در عربستان و مشهد و قم در ایران به عنوان شهرهای پیشنهادی اجرای طرح بدون دخانیات خبر داد.

«فاطیما الآوا» در سفر خود به قم و در دیدار با تولیت آستان مقدس حضرت معصومه(س) و مدیر حوزه‌های علمیه خواهران با اشاره به جان باختن سالانه ۸ میلیون نفر در جهان به وسیله دخانیات، از تلاش سازمان جهانی بهداشت برای کاهش ۳۰درصدی مصرف دخانیات سخن گفت و در ادامه تأکید کرد: «قم می تواند به عنوان شهری بدون دخانیات مطرح باشد، البته ما می‌دانیم که این موضوع بسیار سخت است اما می‌توان در گام اول در اطراف حرم مطهر این موضوع را گسترش داده و پس از آن در تمامی شهر قم به فکر این موضوع باشیم».

او البته با اذعان به اینکه سالانه ۱ میلیون نفر در جهان فقط به دلیل اینکه در معرض دود دخانیات قرار می‌گیرند جان خود را از دست می‌دهند، از راز انتخاب چهار شهر مذهبی در دنیا برای اجرای طرح «شهر بدون دخانیات» پرده برداشت و گفت: «هدایت‌های بزرگان دینی در کاهش مصرف دخانیات تاثیر قابل توجهی خواهد داشت و بر اساس تبلیغات و بررسی‌های انجام شده، عملکرد ۷۰ درصد از افرادی که پیام دین در مورد دخانیات را دریافت کرده‌اند، تغییر کرده است.»

اما منصور رنجبر، کارشناس بیماری‌های غیرواگیر و نماینده سازمان جهانی بهداشت در ایران به جزئیات بیشتری از این طرح اشاره می‌کند و می‌گوید: «این برنامه ۵ ساله است و در سال اول در شعاع هزار متری حرم حضرت معصومه(س) و مسجد مقدس جمکران اجرا خواهد شد و در قالب این طرح، فروش و مصرف دخانیات از جمله سیگار و قلیان ممنوع می‌شود.»

سید حسن عادلی رئیس هیئت‌مدیره جمعیت مبارزه با دخانیات قم هم می‌گوید: «شهر بدون دخانیات به این معنی نیست که از فردا در هیچ جای شهر، دیگر کسی دخانیات مصرف نکند، بلکه شاخص‌هایی دارد که آهسته‌آهسته اجرایی خواهد شد.»

شاخص‌های این طرح و زمان اجرای ممنوعیت دخانیات در شعاع هزار متری حرم حضرت معصومه(س) و مسجد مقدس جمکران همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد و تاکنون در رابطه با آن، صحبتی به میان نیامده است. موضوعی که سقائیان‌نژاد شهردار قم هم دست بر روی آن گذاشته و می‌گوید: «شاخص‌های شهر بدون دخانیات باید مشخص شود و بر اساس برنامه و کار آیی اقدامات انجام شود، اگر این برنامه وجود داشته باشد، شهرداری قم حمایت کامل خواهد کرد.»

سقائیان نژاد همچنین از آمادگی شهرداری قم برای اختصاص چندین بوستان شهری با هدف ارائه آموزش سخن می‌گوید. این البته در حالی است که در بسیاری از شهرها و مناطق کشور، بار آموزش فرهنگ شهروندی بر دوش فرهنگسراهاست چراکه فرهنگسراها نقطه اتصال مستقیم با مردم هستند و به اعتقاد کارشناسان، اصلاً فرهنگسرا برای این به وجود آمده تا نقشی در ارتقای آگاهی‌های اجتماعی داشته باشد؛ موضوعی که در قم با توجه به نگاه فعلی مدیران شهری، تقریباً امر بیگانه‌ای است.

حال بر اساس گفته نماینده سازمان جهانی بهداشت در ایران، باید منتظر عملکرد مسئولان قم ماند تا مرداد ماه سال آینده فرا برسد و بازرسانی از سازمان جهانی بهداشت به قم سفر کنند تا در صورت احراز شاخصه‌ها در کنوانسیون جهانی مبارزه با دخانیات که مهر ماه سال آینده در هلند برگزار می‌شود، قم را به عنوان «شهر بدون دخانیات» معرفی کنند.