شهر بیست/ سرویس فرهنگ و هنر _ محمدمهدی عنایت پور: برگه‌های تقویم که به ۳۱شهریور تا ۷مهرماه می‌رسد، هفته دفاع مقدس خودنمایی می‌کند. در آخرین روز تابستان ۱۳۵۹ بود که تجاوز ناگهانی به خاک ایران با یورش هم‌زمان نیروی هوایی عراق به ده فرودگاه نظامی و غیرنظامی ایران و تهاجم نیروی زمینی این کشور در تمام مرزها، یک جنگ تمام عیار راه انداخت اما به شناسنامه مقاومت مردم ایران تبدیل شد.

در این میان، عده‌ای از هنرمندان، سینماگران و فیلمسازانی بودند که راهی جبهه‌ها شدند و عَلم فیلمسازی دفاع مقدس را بر دوش گرفتند تا چشم تیزبین آنها از آن همه رشادت‌ها دور نماند و وقایع و رویدادهای دوران جنگ را مو به مو در نگاتیو دوربین‌های خود ثبت کنند و بر روی پرده نقره‌ای سینما، برای میلیون‌ها ایرانی به تصویر بکشند.

هشت سال دفاع مقدس آن‌قدر داستان و قهرمان داشت که تا چند دهه بعد از آن هم بتوان درباره آن‌ها فیلم‌های بلند و کوتاه داستانی و مستند ساخت. اتفاقی که از همان سال های ابتدایی دهه شصت آغاز شد و فیلمسازانی با تولید فیلم‌های جنگی، ژانر سینمای دفاع مقدس را در همان میانه جنگ متولد کردند.

فیلمسازانی که در دهه شصت، آستین‌های خود را بالا زدند و دائم در حال رفت و آمد از پشت خاکریزها به پشت دوربین بودند، با امکانات محدود آن دوران، آثار خوب و تماشاگرپسندی را ساختند و روی پرده فرستادند که در انتقال «حس» به مخاطب به عنوان یکی از فاکتورهای کلیدی هنر سینما، موفق بودند.

اگرچه با پایان جنگ، فیلم‌سازها کم‌کم از فضای جبهه و جنگ عقب‌نشینی کردند و رو به‌‌سوی تصویر شرایط حاکم بر جامعه پس از جنگ و روابط و فضاهای متأثر از جنگ آوردند و نبض سینمای دفاع مقدس با گذر زمان کندتر شد اما همچنان بهترین و پرمخاطب‌ترین فیلم‌های سینمای ایران از دل سینمای دفاع مقدس متولد شد.

حالا ما به مناسبت هفته دفاع مقدس به سراغ پنج تن از سینماگران و منتقدان سینمایی قم رفتیم و از آنها خواستیم تا سه فیلم برتر سینمای دفاع مقدس از نگاه خود را به ما معرفی کنند. فیلم‌هایی که دیدن آنها در این ایام خالی از لطف نیست.

علی بیطرفان، فیلمساز، تهیه کننده و پیشکسوت سینما در قم

*فیلم «آژانس شیشه‌ای» به کارگردانی ابراهیم حاتمی‌کیا: نه تنها یکی از بهترین فیلم‌های ژانر دفاع مقدس است بلکه در بین برترین فیلم‌های بعد از انقلاب می‌توان به عنوان یکی از تاثیر گذارترین فیلم‌های تاریخ سینمای ایران یاد کرد.

*فیلم «مهاجر» به کارگردانی ابراهیم حاتمی‌کیا: این فیلم به لحاظ ساختار، فکر و بیان و فضای معنوی و شاعرانه و عارفانه‌ای که دارد، به فضای دفاع مقدس بسیار نزدیک است.

*فیلم «تنگه ابو قریب» به کارگردانی بهرام توکلی: یکی از درخشان ترین و تاثیرگذارترین فیلم‌های ژانر دفاع مقدس است. نزدیک شدن این فیلم به قواعد و استانداردهای بین‌المللی ژانر جنگی، از ویژگی‌های این فیلم خوش ساخت است.

سید امیر طباطبایی، پژوهشگر، فیلمساز و مدرس سینما در قم

*فیلم «عقاب‌ها» به کارگردانی ساموئل خاچیکیان: شرایط سخت تولید «عقاب‌ها» در ابتدای دهه شصت و کمبودهای سخت‌افزاری تولید محصولات جنگی در آن زمان به خاطر نبود جلوه‌های ویژه رایانه‌ای و تکنیک‌های تصویرسازی CGI و همچنین استفاده از جلوه‌های ویژه میدانی و تمرکز بر داستان‌پردازی پرتعلیق، محصولی قابل توجه را به مخاطبان عرضه کرده است. فیلمی که بیش از ۱۸ درصد مردم ایران به تماشای آن نشستند. «عقاب‌ها» پر مخاطب ترین اثر سینمایی ایران، فیلمی هست که هنوز هم دیدنش خالی از لطف نیست.

*فیلم «هور در آتش» به کارگردانی عزیزالله حمیدنژاد: روایتی دوست داشتنی و ماندگار. آقای مهدی فقیه را بیشتر مردم با فیلم سینمایی تغزلی و شاعرانه «هور در آتش»، در نقش بابا عقیل مهربان و نگران پسرش می‌شناسند؛ نقشی که او با هنرمندی و چیره‌دستی قوامش بخشید تا چهره‌ای از یاد نرفتنی از پدر سنتی و مهربان ایرانی در دوران جنگ برای مخاطبان خلق شود.

*فیلم «آژانس شیشه‌ای» به کارگردانی ابراهیم حاتمی‌کیا: صدای در گلو مانده بچه های جنگ است. نغمه ای حزن انگیز از  فیلمساز زمان شناس دوران معاصر ما که به جرأت می‌توان گفت بهترین اثر سینمایی ابراهیم حاتمی‌کیاست. فیلمی سرشار از واگویه های اجتماعی و نقد تیز به شرایط بعد از جنگ. شهید آوینی چه زیبا در مورد حاتمی‌کیا گفته بود «بلبلی عاشق» که قرار بود «جز برای شقایق‌ها»نخواند.

احمدرضا داوری، فیلمساز، تهیه کننده و مدرس سینما در قم

*فیلم «افق» به کارگردانی رسول ملاقلی پور: فیلم بسیار تاثیرگذاری بود و در بستر واقعیاتی ساخته شد که در زمان جنگ رخ می داد. این فیلم با مخاطب از لحاظ احساسی ارتباط خیلی خوبی برقرار کرد و به واقعیات جنگ نزدیک بود.

*فیلم «از کرخه تا راین» به کارگردانی ابراهیم حاتمی‌کیا: فیلم بسیار تمیز، شیک، خوش ریتم و درستی بود درباره پیرامون جنگ و بحث جانبازان و تاثیراتی که جنگ بر زندگی مردم گذاشته بود. حالا چه کسانی که به طور مستقیم با جنگ ارتباط داشتند و چه کسانی که از جغرافیای جنگ بسیار فاصله داشتند.

*فیلم «شیار۱۴۳» به کارگردانی نرگس آبیار: جزو سه فیلم تأثیرگذار تاریخ دفاع مقدس است. نگاه خیلی دقیقی دارد به عواطف و احساساتی که تحت تاثیر جنگ است. یک قصه خیلی ساده اما در عین حال بسیار تاثیرگذار دارد. اشک مخاطب را درمی آورد اما مخاطب را از جنگ متنفر نمی‌کند و به خانواده کسانی که سال‌هاست درد و رنج انتظار و دوری از فرزندان خود را به دوش کشیدند، افتخار می کند.

*محمدرضا محقق، عضو انجمن نویسندگان و منتقدان سینمای ایران

*فیلم «سفر به چزابه» به کارگردانی رسول ملاقلی‌پور: هم به لحاظ ساختار و روایت و هم به جهت نگاهی که به متن دفاع مقدس و پس از دوران جنگ دارد، فیلم شاخصی است. این فیلم به جهت نوع مضمون و نگاهی که به دفاع مقدس دارد، فیلم بسیار شریفی است.

*فیلم «دیده بان» به کارگردانی ابراهیم حاتمی‌کیا: در بین فیلم‌های آقای حاتمی‌کیا، این فیلم را خیلی می پسندم. حقیقت خلوص و ایمان یک بسیجی را به زیباترین شکل ممکن به تصویر می کشد و یک تصویر ماندگار و منحصر به فرد می سازد.

*فیلم «فرزند خاک» به کارگردانی محمد علی باشه‌آهنگر: این فیلم، حقیقت گمگشتی و انتظار و آنچه که در ورای جنگ در عقبه جهاد وجود داشت و کسانی که بازماندگان شهدا هستند، خیلی به زیبایی به تصویر کشید. به لحاظ نوع نگاه و روایت هم در دوره خودش شاخص بود.

سید حمیدرضا منتظری، منتقد سینما و رسانه

*فیلم «باشو غریبه کوچک» به کارگردانی بهرام بیضایی: این فیلم در سال ۱۳۶۴ به کارگردانی شکسپیر سینمای ایران یعنی بهرام بیضایی تولید شد اما سال ۱۳۶۹ شرایط اکران عمومی را پیدا کرد.

فیلم، روایتگر تحول زندگی پسرکی به نام «باشو» است که در بمباران‌ منطقه جنوب کشور در ایام هشت سال دفاع مقدس ویرانی خانه و خانواده خود را به چشم می‌بیند و به یک کامیون در حال کوچ پناه می‌برد و زمانی که چشم می‌گشاید، کامیون به منطقه شمال کشور رسیده‌ است. پسرک ادامه زندگی را با حمایت یک مادر به نام «نایی‌جان» با بازی تحسین‌برانگیز سوسن تسلیمی قابل تصور می‌داند و در مواجهه با فرهنگی جدید تجربیاتی را کسب می‌کند.

*فیلم «کانی مانگا» به کارگردانی سیف‌الله داد: این فیلم به نویسندگی و کارگردانی مرحوم «زنده‌یاد سیف‌الله داد» تولید ۱۳۶۶، یکی از استانداردترین و مهم‌ترین آثار سینمای ایران با موضوع دفاع مقدس است که رکورد طولانی‌ترین مدت اکران یعنی حدود ۱۵ سال ماندن بر پرده اکران را دارد.

سیف‌الله داد در این فیلم، قصه سقوط یک هواپیمای عراقی در منطقه کانی‌مانگا کردستان ایران و فرار خلبان آن را تعریف می‌کند که با به تصویر کشیدن کارزار جهاد نیروهای تکاور برای اسیر کردن خلبان و مقابله با گروهک‌های مسلح در منطقه ادامه پیدا می‌کند.

*فیلم «اشک سرما» به کارگردانی عزیزالله حمیدنژاد: این فیلم ساخته تحسین‌ برانگیز «عزیزالله حمیدنژاد» یک درام ساده و صمیمی اما جدی و تاثیرگذار با موضوع محوری «عشق»، «کینه‌جویی» و تعامل برای «صلح» است که در سال ۱۳۸۲ تولید و اکران شد.

«اشک سرما»، روایتگر تلاش نیروهای کومله برای از بین بردن یک سرباز ایرانی است که در پاک‌سازی مناطق مین‌گذاری شده مرزی موفقیت‌هایی را به دست آورده است. روناک با بازی گلشیفته فراهانی مأمور می‌شود تا او را از بین ببرد اما یک بوران ناگهانی در کوهستان، موقعیتی را به وجود می‌آورد که سرباز ایرانی، جان این دختر روستایی گم‌شده در بوران را نجات دهد.