شهر بیست/ سرویس فرهنگ و هنر _ جواد بخشی: آسیاب قره‌سو یکی از جاذبه‌های تاریخی بخش سلفچگان شهرستان قم است که در روستای قره‌سو از دهستان راهجرد قرار دارد و به دلیل ثبت نشدن در فهرست آثار ملی ایران، اطلاعات دقیقی درباره پیشینه آن در دست نیست. این آسیاب، یک آسیاب تنوره‌ای است که از سنگ و ساروج ساخته شده و آب مورد نیاز آن از رودخانه راهجرد تأمین می‌شده است.

در گذشته به ابزار خرد کردن غلات، آس می‌گفتند که از دو سنگ گرد تشکیل می‌شد؛ سنگ زیرین ثابت و سنگ زبرین متحرک. این آس‌ها با نیروی دست، چهارپا، آب یا باد، کار می‌کردند و به ترتیب دستاس، خراس، آسیاب و آسباد نامیده می‌شدند اما امروزه به انواع آس، آسیاب گفته می‌شود که علت این امر، رواج گسترده آس آبی (آسیاب) در گذشته است.

در آسیاب تنوره‌ای، آب از طریق کانالی به نام آباره به مخزنی عمودی‌ موسوم به تنوره هدایت می‌شد. با پُر شدن تنوره، آب از گلوگاهی در کف آن با فشار خارج شده و چرخ پَرّه‌دار افقی‌ به نام چرخاب را به حرکت درمی‌آورد. چرخاب از طریق میله‌ای قائم به نام قطب، موجب چرخش سنگ زبرین آسیاب و در نتیجه خرد شدن غلات می‌گردید.