شهر بیست/ سرویس اجتماعی _ محمد ساجدی: رایگان‌شدن پارکینگ‌های شهر قم در ایام مناسبت‌ها موضوعی است که این روزها در رسانه‌های مختلف مورد بحث و بررسی قرارگرفته است. بحثی که در شورای اسلامی شهر مطرح شد و رئیس این شورا با تأکید بر آن، شهرداری را ملزم به ارائه لایحه درباره آن کرد.

به دنبال این موضوع، مسئله رایگان شدن حمل‌ونقل عمومی در مناسبت‌ها نیز در برخی رسانه‌ها مطرح شد. هرچند از نظر رسانه‌ها کل مسئله و نوع طرح آن در شورای اسلامی شهر، شائبه کاربرد انتخاباتی و پوپولیستی دارد اما مسئله رایگان کردن پارکینگ و حمل‌ونقل عمومی در کلان‌شهرها موضوع جدیدی نیست و بارها به شیوه‌های مختلف مطرح‌شده است.

درمجموع تأمین مالی بهره‌برداری از سیستم‌های حمل‌ونقل عمومی و پارکینگ‌ها به چهار روش زیر انجام می‌شود: فروش بلیت، یارانه‌های دولتی، بودجه‌های شهرداری و سرمایه‌گذاری. نگاهی به سیستم‌های حمل‌ونقلی و پارکینگ در دنیا نشان می‌دهد در اکثر موارد سهم عمده‌ای از هزینه‌های عملیاتی در این سیستم‌ها از درآمد بلیت تأمین می‌شود. در شهرهای اروپایی این میزان تا ۵۰ درصد گزارش شده است. اگر ما درآمد بلیت را از سیستم‌های حمل‌ونقل عمومی حذف کنیم، قطعاً باید سهم دیگر منابع مانند کمک‌های دولتی یا سهم شهرداری اضافه شود که در کشور ما عموماً کمک‌های دولتی و مالیات‌های عمومی این موضوع را پوشش نمی‌دهد و تأمین هزینه توسط شهرداری‌ها نیز با چالش‌های متفاوتی روبه‌روست. ازجمله اینکه به دلیل کمبود درآمدهای پایدار در شهرداری‌ها، ایجاد این هزینه‌ها به فروش بیشتر تراکم و دیگر عوارض شهری منتج خواهد شد و از طرفی به‌مرور زمان کیفیت ارائه خدمات در سیستم‌های حمل‌ونقلی را کاهش می‌دهد.

هرچند امروز هم ارائه خدمات رایگان حمل‌ونقلی یا FFPT طرفداران خاص خود را دارد و حتی دستاویزهای انتخاباتی برای افرادی مانند «برنی سندرز» ایجاد می‌کند اما مطالعات تخصصی در حوزه حمل‌ونقل نتایج متفاوتی در این حوزه گزارش کرده است.

مطالعات کشورهای مختلف به‌ویژه در اروپا و شهرهای آمریکایی نشان می‌دهد گرچه قیمت بلیت از عوامل تأثیرگذار بر تصمیم مسافران برای استفاده از سیستم‌های حمل‌ونقل است ولی اهمیت قیمت بلیت در مرحله بعد از کیفیت، ارائه خدمات سروقت، توالی اعزام، راحتی، امنیت و پوشش جغرافیایی است.

دارندگان خودروهای شخصی انتخاب کرده‌اند که از یک سیستم نقلیه کاملاً گران استفاده کنند. در شرایطی که استفاده از یک خودروی شخصی حداقل ۴۰۰ میلیون تومان سرمایه به‌علاوه هزینه‌های جانبی مانند بیمه، قطعات و … نیاز دارد، هزینه‌های حداقلی برای پارکینگ نمی‌تواند چندان در سرانه سبد هزینه شهروند اثرگذار شود. از طرفی شهروند وقتی این حجم از سرمایه خود را به مسئله حمل‌ونقل اختصاص داده، به‌صرف رایگان بودن به حمل‌ونقل عمومی روی نمی‌آورد.

این داده‌ها نشان می‌دهد کیفیت ارائه خدمت در پارکینگ‌های شهر قم و حمل‌ونقل عمومی، از هزینه آن به‌مراتب مهم‌تر است. اگر پارکینگ‌های شهر قم به سیستم‌های هوشمند مجهز شوند، ترافیک ورودی و خروجی آن‌ها به‌مراتب کاهش یافته و پس‌زدگی ترافیک پارکینگ، معابر را نیز تحت‌فشار قرار نمی‌دهد.

از طرفی سیستم حمل‌ونقل عمومی کارآمد، مطلوب، ایمن و پرسرعت قطعاً شرایط بهتری در جابه‌جایی ایجاد خواهد کرد به‌نوعی که دید عمومی نسبت به استفاده از آن اصلاح‌شده و بسیاری خودروهای چند صد میلیونی و چند ده‌میلیاردی را در خانه‌ها نگاه خواهند داشت تا بتوانند از این سیستم استفاده کنند.

در واقع رایگان شدن پارکینگ و حمل‌ونقل عمومی اگر به معنی از دست رفتن توان برای افزایش کیفیت و بهبود خدمت رسانی باشد، به قیمت گزافی تمام شده است.

شاید بهتر است شورای اسلامی شهر قم به‌عنوان یک‌نهاد تخصصی در حوزه حمل‌ونقل عمومی و رسانه‌ها به‌عنوان تجلی نخبگانی مطالعات عمومی، به‌جای خدمات رایگان، مطالبه خدمات باکیفیت و باقیمت عادلانه داشته باشند. این موضوع در درازمدت به نفع آسمان آبی شهر قم، فرهنگ شهروندی و سامان‌بخشی ترافیکی خواهد بود.