شهر بیست/ سرویس اجتماعی _ زینب آخوندی: یک فرشته کوچک در بغل و یک کیسه پارچه‌ای در دست. شما هم اگر هنگام خرید خرید از یکی از فروشگاه‌های شهر این صحنه را ببینید، کنجکاو خواهید شد تا داستان «مامانِ فاطمه» را از زبان خودش بشنوید.

مادری ۳۰ ساله که کودک خردسالش دچار آسیب مغزی شده و کم توان ذهنی و جسمی است. «فاطمه» اتیسم و چند اختلال دیگر هم دارد و مادری برای او کاری سخت و پر چالش است. با این‌‌همه حمیده جعفری در کنار مادری برای فاطمه، تلاش می‌کند یک شهروند مسئول باشد و تا می‌تواند کمتر زباله تولید کند.

«تقریباً دو سال است به واسطه یکی از فعالان محیط زیستی در فضای مجازی با سبک زندگی بی‌زباله آشنا شدم. خیلی از ساختارهای ذهنی‌ام درباره مصرف کالا و سبک زندگی عوض شد. متوجه شدم بسیاری از زباله‌هایی که روزانه تولید می‌کنیم اگر کمی دقت به خرج داده بودیم، می‌توانست زباله نباشد.»

ماجرا از یک جشن تولد شروع می‌شود. جشن تولدی که نوید دهنده شروعی تازه بود. خانم جعفری کیک تولد پدرش را بدون جعبه می‌خرد و متوجه می‌شود چقدر کارهای ساده‌ای وجود دارند که می‌توانند از حجم زباله‌ها کم کنند.

«واقعیت این است که شرایط زندگی ما خیلی متفاوت از دیگران است و برای من کاهش پسماند به دلیل فرصت کمی که دارم کار سختی بود. خیلی از اطرافیانم من را سرزنش می‌کردند که با وجود مشکلاتی که دارم چرا یک مشکل جدید برای خودم تولید کرده‌ام اما واقعیت این است که وقتی به این سبک زندگی عادت می‌کنید برایتان شبیه به یک نوع مدیتیشن (مراقبه) است.»

حتماً بسیاری از زنان خانه‌دار در هنگام انجام کارهای منزل و مواجه‌شدن با حجم بسیار زیاد زباله به ویژه در روزهای خاص، به این فکر کرده‌اند که کاهش حجم زباله در سطح خانگی می‌تواند چقدر کار مفید و مهمی برای محیط زیست باشد. به ویژه اگر با تصاویر سایت دفن زباله در کلانشهرها مواجه شده باشید و از مشکلات هزار رنگ مدیریت پسماند در کلانشهرها قدری بدانید. برای خانم جعفری اما این موضوع خالی از چالش هم نبود.

«ما بخاطر داروهای دخترم پسماند خشک نسبتاً زیادی داریم. خیلی از داروها قوطی‌های پلاستیکی و ورقه‌های ریجکتی دارد. با این حال خیلی سعی می‌کنم در این زمینه صرفه‌جویی کنم. یکی از داروها روکش فویلی دارد من آن را در پسماند فلزی جدا می‌گذارم. پنبه‌ای که دارد را برای پر کردن کوسن کنار می‌گذارم. وقتی دارو تمام می‌شود درب آن را جداگانه و قوطی را جدا می‌گذارم. سرنگ داروها را حتماً جدا می‌کنیم و با زباله‌های ویژه تحویل غرفه‌ها می‌دهیم.»

خانم جعفری در مسیر این سبک زندگی جدید با حجم زیادی از رفتارهای متفاوت و متناقض روبه‌رو شده. بعضی‌ها مسخره‌اش کرده و به او خندیده‌اند و برخی دیگر با دغدغه‌هایش همراه شده‌اند. او می‌گوید شاید از بیرون این سبک زندگی سخت به نظر برسد اما در واقع لذت بخش و پر از آرامش است.

«تأثیر مثبت این سبک زندگی را هم در زندگی و روحیات خودم و هم در دیگران دیدم. اولین تجربه خشک کردن پسماند تَر بود که می دیدم چه بوی خوبی در بالکن خانه می‌پیچد. همیشه زباله بوی ترشیدگی سطح زباله را داشت اما موقع خشک شدن معجونی از تجربه‌های خوشبو را به خانه خودم آوردم.»

قطعاً همه ما از ابتدا نسبت به مسئله مدیریت پسماند این‌همه حساس نیستیم. خریدهای روزانه و هفتگی و ماهانه ممکن است بسیار دور از اصول زندگی کم زباله باشد اما از یک جایی وقتی بیشتر به سبک زندگی‌مان دقت کنیم متوجه خواهیم شد که می‌شود شرایط متفاوتی را رقم زد.

«من آدمی بودم که خرید از فروشگاه را دوست داشتم. یعنی خرید می‌کردم که لذت ببرم. خیلی از چیزهایی که می‌خریدیم را نمی‌خوردیم و فقط از بسته‌بندی‌اش لذت می‌بردم اما مدتی است که دیگر این کار را نمی‌کنم و اگر هم فروشگاه بروم در ظرف‌های خودم خرید می‌کنم. »

او کاهش تولید پسماند را فقط در آشپزخانه تجربه نکرده بلکه در این مدت تلاش کرده کمد لباس خود را نیز حداقلی نگه دارد تا پسماند پارچه‌ای کمتری تولید کند. کاری که شاید از نظر بسیاری از خانم‌ها نشدنی باشد اما با یک بازنگری در سبک زندگی‌مان حتی می‌تواند به کاری لذت بخش و مفید تبدیل شود.

«از نظر خرید لباس هم واقعاً سبک زندگی ام تغییر کرده. حالا دیگر به اندازه نیازم خرید می‌کنم و خریدهای بیهوده دیگر حالم را خوب نمی‌کند چرا که به مضرات آن آگاه شدم.کاهش هزینه هم بخشی از پیامد این سبک زندگی است.»

از حمیده جعفری درباره برخورد اطرافیانش با سبک زندگی جدید او پرسیدم. چیزی که ممکن است ما را در جریان تغییر رفتارمان دلسرد یا هیجان زده کند؛ «کسانی که با ما در تعامل هستند کم‌کم تحت تأثیر قرار می‌گیرند. من سعی می‌کنم از تجربیات مثبت خودم در این زمینه برای دیگران تعریف کنم و این روش معمولاً اثر دارد.»

او معتقد است مؤثرترین رسانه‌ای که در حال حاضر می‌تواند به ما کمک کند صداوسیماست. اگر به جای این‌همه تبلیغات تجاری چند تبلیغ اثرگذار کوتاه برای کاهش پسماند منتشر شود حتماً مؤثر خواهد بود.

«یک کار مهم ارائه خدمات بدون پسماند در فروشگاه‌هاست. اگر فروشگاه‌ها برای کسانی که بدون پسماند خرید کنند تخفیف در نظر بگیرند حتماً در تشویق مردم مؤثر خواهد بود.»

او و همسرش بارها در تجربه خرید بدون زباله با ظرف‌های خودشان و کیسه‌های پلاستیکی مورد پرسش قرار گرفته‌اند. آنها سعی می‌کنند با حوصله به این پرسش‌ها پاسخ داده و تجربه مثبت و حس خوب خود را با دیگران همشهریان نیز شریک شوند. تجربیاتی که اگر همگانی شود، هم زمین را از گزند حجم خفه‌کننده زباله نجات می‌دهد و هم سبک زندگی ما را از اسراف و بهم‌ریختگی دور می‌کند.